Davlatiy moliya

 
Bu yerda: 
𝑴
𝒔
- moliyaviy samaradorlik; 
∆𝑭
- foydaning o’sgan qismi; 
𝑴
𝒓
- moliyaviy resurslar. 

---

439 
Asosiy kapitalning rivojlanishi va uning moliyaviy jihatdan ta’minlanishini 
boshqarishda asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning samaradorligini 
baholash alohida ahamiyat kasb etadiki, uning juda ko’p jihatlari mavjud. 
Bu yerda, eng avvalo, davlat, mulkdorlar, boshqaruv-chilar va xodim 
(ishchi)lar manfaatlarini birgalikda qarash jihati juda muhimdir. Davlat 
manfaatlari, bir tomondan, XYSlarning soliq to’lovlarini maksimallashtirish 
maqsa-dida balans foydaning maksimallashtirilishini ko’zda tutadi. Ikkinchi 
tomondan esa, foydadan soliq to’lovlari foydaning kengaytirilgan ilmtalab
takror 
ishlab chiqarishga qayta investitsiya qilinishini hisobga olgan holda 
optimallashtirilmog’i lozim. 
Juda ko’p hollarda mulkdorlar va boshqaruvchilar manfaatlari bir-biriga mos 
keladi. Mulkdorlar uchun ham, boshqaruvchilar uchun ham bir aktsiyaga to’g’ri 
keluvchi foyda summasining o’sishi orqali aktsionerlar daromadlarini 
maksimallashtirish maqsadini amalga oshirish alohida ahamiyat kasb etadi. 
Odatda, 
daromadlarnimaksimallashtirish 
ishlab 
chiqarishning 
samaradorligini oshirish bo’yicha tadbirlarni amalga oshirish hisobidan erishiladi. 
U rentabellik va mehnat unumdorligi, fond qaytimining oshishi, xarajat-larning 
qisqarishi, aylanma mablag’lar aylanishining tezlashuvi, mahsulot sifatining 
oshishi, asosiy fondlarning yangilanishi, innovatsion texnologiyalar va boshqaruv 
metodlaridan foydalanish bilan bog’liq. 
Boshqaruv qarorlarida dividend siyosatini oqilona shakllantirish muhim 
ahamiyatga egaki, u sof foydani dividendlar to’lashga va uni jamg’arishga 
yo’naltirishga oqilona taqsimlanishini nazarda tutadi. 
XYS xodim (ishchi)lari manfaatlari nuqtai-nazaridan faqatgina moliyaviy 
natija emas, balki o’zining tarkibiga ish haqi va uning o’sishi, ijtimoiy dasturlar 
va mehnat sharoitlarini yaxshilashga qaratilgan XYS xarajatlari hisobidan 
vujudga keladigan moliyaviy-iqtisodiy ko’rsatkich-larning o’sishini qamrab 
oluvchi ijtimoiy-iqtisodiy samara ham muhimdir. 
Asosiy kapitaldan samarali foydalanishni baholashda XYS moliya-xo’jalik 
faoliyatining natijaliligini ochib beruvchi umumiy moliyaviy-iqtisodiy 
ko’rsatkichlardan foy-dalanish maqsadga muvofiq. Bu yerda hal qiluvchi va 
aniqlovchi ko’rsatkich sifatida ishlab chiqarishning umumiy rentabelligi 
ko’rsatkichidan foydalanish mumkin. U samaradorlikni baholashning me’zoni 
bo’lib xizmat qiladi va quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
𝑹
𝒖
=
𝑩𝑭
𝑭
𝒂𝒂
∗ 𝟏𝟎𝟎%