Davlatiy moliya

24-mavzu. Asosiy va aylanma kapital doiraviy aylanishning moliyaviy 
jihatlari 
Asosiy kapital doiraviy aylanishining mohiyati, tarkibiy tuzilmasi va 
samaradorligi. Mehnat va mahsulotni yaratish jarayonida asosiy kapitalning 
namoyon bo‘lish shakllari. Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi va unga tegishli 

---

789 
bo‘lgan qiymatning uch funktsional shakllari. Iqtisodiy mo‘ljallanganligiga ko‘ra 
asosiy fondlarning tarkibi. Asosiy ishlab chiqarish fondlari. Asosiy ishlab 
chiqarish 
fondlarining 
tarkibiy 
tuzilmasi. 
Amortizatsiya 
ajratmalarini 
hisoblashning asosiy metodlari va ularning o‘ziga xos bo‘lgan xususiyatlari. 
Asosiy fondlarni shakllantirish uchun jalb qilinadigan pul mablag‘larining 
manbalari.
Asosiy kapitalning doiraviy aylanishi jarayonida ishtirok etadigan moliyaviy 
resurslardan foydalanishning samaradorligi. Asosiy kapitaldan samarali 
foydalanishni baholashda XYS moliya-xo‘jalik faoliyatining natijaliligini ochib 
beruvchi umumiy moliyaviy-iqtisodiy ko‘rsatkichlar. Ishlab chiqarishning 
umumiy rentabelligi ko‘rsatkichi. Fond qaytimi va fond sig‘imi ko‘rsatkichlari.
Aylanma kapital: mazmuni, tarkibiy tuzilmasi va foydalanish samaradorligi. 
Aylanma kapitalning bir necha asosiy guruhlarga klassifikatsiya qilinishi. 
Aylanma kapitalning funksiyalari va ularni amalga oshirish shakllari. Aylanma 
kapitalning tarkibiy tuzilmasi. Aylanma kapitalning foydalanish samaradorligini 
xarakterlovchi umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlar. Sof aylanma kapital. Bozor 
iqtisodiyoti sharoitida aylanma kapitaldan foydalanishning samaradorligiga ta’sir 
etuvchi omillar.
25-mavzu. Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning ishlab chiqarish 
chiqimlari, foydasi va rentabelligi 
XYSlarning xarajatlari: mohiyati, tarkibi, klassifikatsiyalanishi va 
samaradorligini baholash. “Ishlab chiqarish xarajatlari” va “ishlab chiqarish 
chiqimlari” tushunchalari. Ularning farqli jihatlari. Ishlab chiqarish 
chiqimlarining guruhlanishi. Aniq yoki amaldagi, haqiqatdagi chiqimlar. Aniq 
bo‘lmagan, almashgan chiqimlar yoki qo‘ldan boy berilgan, qo‘ldan chiqarilgan 
imkoniyatlar chiqimlari. Iqtisodiy elementlariga ko‘ra xarajatlarni guruhlarga 
ajratish va ularning tarkibi. Kalkulyatsiya moddalari bo‘yicha xarajatlarning 
bo‘linishi. To‘g‘ri (bevosita) xarajatlar va egri (bilvosita) xarajatlarning o‘ziga 
xos bo‘lgan xususiyatlari. Davlat tomonidan tartibga solinish darajasiga qarab 
xarajatlarning bo‘linishi. Chiqimlarni kamaytirishning asosiy yo‘llari.