Davlatiy moliya

va
𝑼
𝟏𝒂
=
𝑲
𝒔
𝑨
𝒂𝒎𝒂
 
Bu yerda: 
𝑨
𝒂𝒎𝒂
 
- aylanma mablag’larning aylanuvchanligi; 
𝑻

- realizatsiyadan olingan tushum; 

𝑸
𝒖
- aylanma mablag’larning yillik o’rtacha qoldig’i; 
𝑼
𝟏𝒂
- aylanma mablag’lar bir marta aylanish
davri; 
𝑲
𝒔
- tahlil davridagi kunlar soni. 
Zaxiralarning aylanuvchanligi quyidagi formula yorda-mida aniqlanadi: 
𝑨
𝒛
=
𝑻
𝒔𝒎
𝑸
𝒛𝒖
Bu yerda: 
𝑨
𝒛
- zaxiralarning aylanuvchanligi; 
𝑻
𝒔𝒎
- sotilgan mahsulot tannarxi; 
𝑸
𝒛𝒖
- zaxiralarning o’rtacha qiymati.
Debitorlik qarzlarini to’lashning kunlardagi o’rtacha davomiyligi sotib 
oluvchilarning schyotlar bo’yicha to’lash tezligini aks ettiradi va u quyidagicha 
aniqlanadi: 
𝑫𝑸
𝒕𝒖𝒅
=
𝑫𝑸
̅̅̅̅̅
𝒔
𝑻
̅
𝒌
Bu yerda: 
𝑫𝑸
𝒕𝒖𝒅
- debitorlik qarzlarini to’lashning kunlardagi o’rtacha davomiyligi; 

---

445 
𝑫𝑸
̅̅̅̅̅
𝒔
- debitorlik qarzining o’rtacha summasi; 
𝑻
̅
𝒌
- sotishdan olingan kunlik o’rtacha tushum. 
Bu ko’rsatkichning past darajasi XYS debitorlardan pulni undirish bo’yicha 
ishining samaradorligidan darak beradi. Biroq, ayrim hollarda, bu narsa XYS 
kredit siyosatining haddan ziyod qattiqligini ham ko’rsatib, realizatsiya qilingan 
mahsulotlarning uncha katta bo’lmagan qismi kreditga sotilganligini ham 
anglatadi. 
XYS moliyaviy-xo’jalik faoliyati samaradorligini ta’minlashda va 
moliyaviy tahlilda sof aylanma kapitalni monitoring qilish muhim rol o’ynaydi. 
Umumiy ko’rinishda sof aylanma kapital aylanma aktivlar va qisqa muddatli 
majburiyatlar o’rtasidagi farqdan iborat. Qisqa muddatli passivlarning tarkibiy 
tuzilmasiga kelgusi davr daro-madlari ham kiritilib, ular XYSning o’z pul 
mablag’lari bo’lib hisoblanadi. Shuning uchun ham sof aylanma kapitalni 
quyidagicha aniqlash mumkin: 
𝑺
𝒂𝒌
= 𝑨𝑨 − 𝑸𝑷