«dehqonchilik va meliorasiya asoslari»

S
V= ------,
T
Bu yerda: V – suv ko’tarilish tezligi, sm/min; sm/sek; S – o’tilgan yo’l, sm;
t– vaqt min yoki sek.
Har bir gruhning kuzatish ma’lumotlari 10- yig’ma jadvalga alohida, barcha gruhlarning oxirgi natijasi esa 11- yig’ma jadvalga yoziladi.

1-yig’ma jadval

Suv ko’tarish xususiyatini aniqlash

Tuproqning nomi	Fraksiyalar o’lchami, mm		Kuzatish vaqti	Ko’tarilishning umumiy balandligi, ( S), sm	Ko’tarilish baland-ligining bir bo’lagi (S), sm	Ko’tarilish davri (t), min yoki sek.	Ko’tarilish tezligi (V), sm/min, sm/sek

Suv ko’tarilishining o’rtacha tezligi qo’yidagi formulaga muvofiq aniqlanadi:

 S
V₂₌ ------- ,
 t

Bu yerda: V₂ – suv ko’tarilishining o’rtacha tezligi sm/min; sm/sek;

S - yo’lning boshlanishidan oxiriga bo’lgan oraliqlar yig’indisi, sm
t- tajriba boshlangandan to oxirigacha suv o’tgan vaqt yig’indisi min; sek.
2 – yig’ma jadval

Tuproqning nomi	Fraksiyaar o’lchami, mm	Ko’tarilish-ning umumiy balandligi, (S), sm	Ko’tarilish davri (t), min yoki sek.	Ko’tarilish tezligi (V), sm/min, sm/sek
				boshlang’ich, V0	oxirgi, V1	o’rtacha, V2

4. Talabalar uchun topshiriqlar.
1. Tuproqlarning suv ko’tarish xususiyatinianiqlash mavzusini o’qib, yozib oling.
2. Tuproqning suv ko’tarish xususiyatini aniqlashni laboratoriya sharoitida o’rganish uchun kichik gruhlarga bo’linib, qo’llanmada berilgan tartib bo’yicha tajribani bajaring va olingan ma’lumotlarni berilgan jadvalga yozing.
3. Har bir kichik gruhlar ish natijasiga ko’ra xulosa qiladilar.
5. Har xil turdagi kerakli jihoz va uskunalar.
Shisha naychalar, doka, filtr qogoz, shtativ, tuproq yoki qum, suv vannachasi, soat, suv, mm.li qogoz va mum qalam.
6. Nazorat savollari
1.Tuproqning suv ko’tarish xususiyatideb nimaga aytiladi?
2.Tuproqni suv ko’tarish xususiyati nimada ifodalanadi?
3.Tuproqlarning suv ko’tarish xususiyati uning qaysi xususiyatlariga bog’liq bo’ladi?
4.Suv ko’tarish xususiyati qaysi usulda aniqlanadi?
5. Suv ko’tarish xususiyatiqaysi formula yordamida topiladi?


7-modul: Tuproqning texnologik xossalarini aniqlash (2 соат)


PASPORTI
Mashg’ulotning maqsadi: Tuproqning texnologik xossalari haqida tushuncha, tuproqning plastlikligi, tuproq tarkibidagi suvni miqdoriga qarab oqishning yuqori va qo’yi chegaralarini, yopishqoqlik, yumaloqlanish hamda plastiklik chegaralarini laboratoriya sharoitida aniqlash.
Kerakli jihozlar va asboblar:Tuproq qovushqoqlikni aniqlash uchun Atterberg asbobi, 3 mm li teshikchali elak, tarozilar va tarozi toshlari, termostat, pichoq, chizg’ich.
(2 mashg’ulot uchun) texnik tarozi va toshlari, elak, tuproq, 30 sekundli qum soat, 2 dona chinni kosacha, 100 sm³ li o’lchov silindri, nikel shpatel, shisha tayoqcha.


Topshiriq: 1. Tuproqning texnologik xossalarini aniqlash mavzusini o’qib, yozib oling.
2. Tuproqning har bir texnologik xossalarinini aniqlashni laboratoriya sharoitida o’rganish uchun kichik gruhlarga bo’linib, qo’llanmada berilgan tartib bo’yicha tajribani bajaring va olingan ma’lumotlarni berilgan jadvallarga yozing.
3. Har bir kichik gruhlar ish natijasiga ko’ra xulosa qiladilar.


Adabiyotlar:
1. S.А.Vоrоbyev, А.N.Каshtanov, А.М.Likov, I.I.Маkаrоv, “Zеmlеdеliе” М.: “Аgrоprоmizdat”, 1991.
2. А.К.Ermаtоv “Sug’oriladigan dеhqоnchilik” “O’qituvchi” Т.1983.
3. А.К.Ermаtоv, V.G’аniyev “Dеhqоnchilik” “Меhnat” Т. 1990.
4. А.I.Imamaliyev, N.F..Bespalov, М.А.Bеlousov vа boshqalar. Меtоdikа polevx оptov s хlopchatnikom. Т.; 1981.
5. B.A.Dospexov. Metodika polevogo opыta. Moskva., 1985.
6. E.I.Zaurov “Dehqonchilikdan laboratoriya ishlari va amaliy mashg’ulotlar” “O’qituvchi” T.; 1992.
7. O.Hamdamov., A.Sanaqulov. Ilmiy izlanish asoslari. Samarqand., 2003.
8. R.Yu.Aliqulov Dehqonchilikda ilmiy izlanish asoslari bilan. Ma’ruza matinlari. Qarshi., 2005.
9. “Dehqonchilikda ilmiy izlanish asoslari bilan” fanidan laboratoriya mashg’ulotlarini bajarishga oid uslubiy qo’llanma. Qarshi., 2010.
10. Mo’minov K.M., Islomov I.S., Sanaqulov A.L. “Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan” fani bo’yicha ta’lim texnologiyasi. Samarqand.: SamQXI., 2010 y.