«dehqonchilik va meliorasiya asoslari»

S₁ – tuzlarning kirim qismi, t/ga;
S₂ - tuzlarning sarflanish qismi, t/ga;
Tuzlarning kirim qismi quyidagilardan iborat bo’ladi:
S₁=S_sug’+S_s.s+ S _o’g’
Bunda: S_sug’ -sug’orish suvi bilan keladigan tuzlar miqdori, t/ga
S_s.s -sizot suvlaridan keladigan tuzlar miqdori, t/ga
S _o’g’ -o’g’itlash va boshqa manbalar orqali tuzlarning kelishi, t/ga
Tuzlarning sarflanishi qismi quyidagilardan tashkil topadi:
S₂=S_dr+S’h+ S _g
Bunda: S_dr -tuzlarning zovur suvlari orqali oqib kelishi, t/ga
S’h-tuzlarning ekinlar hosili bilan chiqishi, t/ga
S _g–tuzlarning tuproq gruntini chuqur qatlamlariga oqib kelishi, t/ga
Quyida Sherobod tumanidagi U.Yusupov nomli jamoa xo’jaligi paxta maydoni ning tuz muvozanati keltirilgan ( U. Norqulov malumoti ).
17 -jadval
G’o’za ekilgan dalaning mavsumiy tuz muvozanati

Muvozanat ko’rsatgichlari.	Tuz miqdori, t/ga.
Kirish qismi Mavsum boshidagi tuproq tarkibidagi tuz miqdori (0-100 sm) 1.Sug’orish suvlari bilan kelgan tuzlar 2.Sizot suvidan kelgan tuzlar 3.O’g’itlash orqali kelgan tuzlar Jami:	115,4 3,7 12,7 1,8 18,2
Sarf suvi 1.Tuzlarni zovur suvlari orqali oqib ketishi 2. Tuzlarni ekin hosili bilan chiqishi 3.Tuproq-guruntining chuqur qatlamlariga tuzlarning oqib kelishi Mavsum oxirida tuproq tarkibidagi tuz miqdori Jami:	10,5 1,8 8,0 107,3 26,3

Muvozanat natijasi∑ S=S₁-S₂=18,2-26,3=-8,1

Demak, tuzlarning kirim qismiga nisbatan sarflanish qismi 8,1 t/ga ko’p ekanligi malum bo’ldi. Bunday sharoitda tuproqning meliorativ holati ijobiy baholanadi.


XULOSA:

Yer osti suvlari joylashish chuqurligi va tarqalishi xarakteriga ko’ra, tuproq suvlari muallaq suv (verxovodka), sizot va yer osti suvlariga bo’linadi. Sizot suvlar rejimi quyidagi omillar iqlimiy, gidrologik, geologik, geomorfologik, biologik, irrigasiya-xo’jalik va agrotexnikaviy sharoitlar ta’sirida ta’sirida vujudga keladi. Sug’oriladigan yerlarning tabiiy va irrigasiya- xo’jalik sharoitlariga qarab sizot suvlarining maqbul sathi belgilanadi. Yerning meliorativ holatini tubdan yaxshilash tadbirlarini ishlab chiqish uchun sizot suvlarining tartibi bilan bir qatorda ularning muvozanatini, kirim va sarflanishini o’rganish ham juda muhimdir.