Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

Piləklərin cırılması (xoralanması) 
 
Aortada  yerləşmiş  aterosklerotik  piləklərin  xoralanması  aor-
tanın  laylanan anevrizmasına  yaxud, aortanın perforasiyasına gətirib 
çıxara  bilər.  Aortanın  xoralanmasının  qeyri-invaziv  diaqnostikası, 
skannerləşən tomoqrafiyanın tətbiqindən sonra daha mükəmməl üsul 
oldu  və  baş  verən  pozğunluğun  patogenezi  və  etiologiyasını  öyrən-
məyə şərait  yaratdı. Aortanın xorası  əsasən enən  və qarın aortasında 
baş  verir,intimaya  nüfuz  edir,  qonşuluqdakı  hematoma  ilə  əmzik 
formasına  malik  olur.  Cırılmanın  daha  yüksək  riski  dərin  eroziya 
əalmətləri  və  yaxud,  kliniki  simptomların  meydana  çıxması  ilə 
müşayiət olunan xoralar üçün səciyyəvidir.  
Kəskin aortal sindrom və xüsusilə, laylanan anevrizmanın müali-
cəsi  zamanı  uğurun  əsası-klinikanın  müəyyənləşməsi,  diaqnozun  düz-
gün  qoyulması  və  müalicənin  həyata  keçirilməsidir.  Aortanın  kəskin 
laylanmasını kəskin koronar sindrom, ağ ciyər arteriyasının emboliyası, 
pnevmotoraks, pnevmoniya, sümük-əzələ ağrıları, kəskin xolesistit, qida 
borusunun  spazmı  yaxud  cırılması,  kəskin  pankreatit  və  perikarditlə 
differensiasiya etmək lazımdır. Laylanmanın tipik əlaməti-kəskin olaraq 
döş sümüyünə yaxud kürəyə küt, irradiasiya edən yaxud miqrasiyaedici 
xarakterli ağrılardır. O, kəskin, kəsici, nüfuzedici yaxud bıçaq zərbəsini 
xatırladan  xarakterdə  olur.  Lakin,bu  zaman  daha  spesifik  əlamət  kimi 
ağrıların  qəflətən  meydana  çıxmasını  hesab  edirlər.  Laylanan  anevriz-
manın  Beynəlxalq  registrin  məlumatına  əsasən,  464  xəstədə  ağrı  95% 
hallarda  baş  vermişdir.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  bu  ağrılar  xəstələrin 
85%-də qəflətən meydana çıxmışdır. Xəstələrin 64%-də kəskin ağrılar, 
51%  -də  isə  klassik  kəsici  yaxud  nüfuzedici  xarakterdə  ağrılar  baş 

---

50 
 
vermişdir.Xəstələrdə  ağrılar  daha  çox  döş  sümüyündə  (73%),  xüsusilə 
öndə,nəinki arxada qeyd olunur (müvafiq olaraq 61% və 36%). Kürəkdə 
ağrılar  53%,  qarında  isə  30%  hallarda  baş  vermişdir.  Ağrının  kürək, 
qarın,  bud  və  aşağı  ətraflara  yayılması  laylanmanın  distal  istiqamətdə 
yayılmasını  göstərir.  Uzun  müddət  mövcud  olan  arterial  hipertenziya 
çox zaman laylanmayla yanaşı olur (birləşdirici toxumanın xəstəlikləri-
nin  olmaması  hallarında).  Aortanın  kəskin  laylanan  anevrizmasının 
kliniki təzahürü çox zaman aortanın  yan şaxələrinin obstruksiyası  nəti-
cəsində  ayrı-ayrı  orqanların  qan  təchizatınınn  pozulması  ilə  özünü 
göstərir.Aortanın  laylanan  anevrizması  olan  xəstələrin  üçdə  birindən 
çox  hallarda  patoloji  prosesə  müxtəlif  orqanların  cəlb  edilməsi  ilə  əla-
qədar təzahürlər  meydana  çıxır.Aortanın proksimal  laylanmasınını 18–
50%  hallarında  aorta  qapaqlarının  çatışmazlığı  baş  vermişdir.Aortanın 
laylanan anevrizması olan xəstələr arasında ölümün səbəbinin ( aortanın 
cırılmasından sonra ) rastgəlmə tezliyinə aorta qapağının kəskin və ağır 
çatışmazlığıdır (aortanın cırılmasından sonra ikinci ).Bu halda xəstələr-
də adətən kəskin ürək çatışmazlığı  və kardiogen şok  inkişaf edir.  Aor-
tanın laylanan anevrizması zamanı aorta qapağının çatışmazlığı,aortanın 
həlqəsinin  və  kökünün  genişlənməsi,  həlqənin  ya  da  qapaq  taylarının 
dağılması,  taylardan  birinin  qapağının  bağlanma  xəttindən  aşağıya 
sürüşməsi, tayların fiksasiya aparatının itməsi və intima dilimi ilə aorta 
qapağının  bağlanmasına  fiziki  əks  təsirin  göstərilməsi  nəticəsində  baş 
verir.  Baxmayaraq  ki,  əksər  xəstələrdə  qəbul  zamanı  AT-in  səviyyəsi 
yüksək  olur,  25%  hallarda  sistolik  AT-in  100  mm  c.  süt.  -dan  aşağı 
enməsi  baş  verir.  Laylanan  anevrizmalı  xəstələrdə  arterial  hipotenziya 
və şok, bir qayda olaraq kəskin və ağır aortal çatışmazlıq, aortanın cırıl-
ması,  ürək  tamponadası  yaxud  sol  mədəciyin  sistolik  disfunksiyası  ilə 
əlaqədar  inkişaf  edir.  Simmetrik  periferik  arteriyalarda  nəbz  fərqinin 
olması – aorta laylanmasının spesifik fizikal əlamətidir, xəstələrin 38%-
də aşkar edilir. Qəbul olunan xəstələrin hər beş nəfərindən birində bayıl-
ma  (ürək  tamponadası  nəticəsində)  nəzərə  çarpan  arterial  hipotenziya, 
yuxu  arteriyalarının  obstruksiyası  baş  verir.  Serebrovaskulyar  təzahür-
lər, ətrafların işemiyası,həmçinin arteriyalarda nəbzin zəifləməsi, adətən 
laylanma sahəsinə aorta şaxəsinin  mənfəzinin cəlb  edilməsi  yaxud,  ya-
lançı mənfəzin genişlənməsi ilə aortanın həqiqi mənfəzinin obliterasiya-
sı ilə əlaqədardır. Böyük sayda qabırğaarası cüt arteriyaların qan cərəya-

---

51 
 
nının pozulması  əgər  baş  verərsə, paraplegiya  baş  verə  bilər. Cədvəl  4 
və cədvəl 5.