Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 1,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
15 AORTANIN ATEROSKLEROZU Periferik arteriyalarda trombotik və xolesterin emboliyası aortanın kifayət dərəcədə aterosklerotik zədələnməsi nəticəsində (onun divarında morfoloji və funksional dəyişikliklərlə birgə) baş verə bilir.Əksər hallarda aterosklerotik piləklər və xoralar aortanın qövsündə və enən aortada meydana çıxır. 16 Piləklərin xüsusiyyətindən asılı olaraq aortanın intimasının quruluş təsnifatı aşağıdakı kimi olur: I mərhələ: dəyişilməmiş intima; II mərhələ: mənfəzdə dəyişiklik olmadan intimanın exosıx- lığının artması; III mərhələ: vahid və ya çoxsaylı, yaxşı təyin olunan, ölçüsü 3 mm olan aterosklerotik piləklərlə birgə intimanın exosıxlığının artması; IV mərhələ: ölçüsü > 3 mm olan, hərəkətli və ya xoralaşmış aterosklerotik pilək. Aortanın aterosklerozunun erkən təzahürü aortanın gərilmə- sinin azalması hesab olunur ki, bu da öz növbəsində aterosklerozun proqressivləşməsini sürətləndirə bilər.Belə aydın olur ki,laylanmış nahiyələr və anevrizmatik genişlənmələr aortada laminar qan axınını pozacaq və beləliklə də əksər hallarda tromboemboliya yaradacaq. Öz-özünə baş verən emboliya adi piləyin və ya polipə bənzər və hərəkətli sahələri olan piləklərin xoralaşması zamanı baş verir və hansı ki, ateromatoz materiallardan və ya trombositar kütlədən təşkil olunmuşdur. Kalsifikatı olan piləklər əsasında emboliya daha çox hallarda baş verir. ExoKQ - da belə nahiyələr exoneqativ görünür. Aortada trombun dağılması 2- 5% təşkil edir. Öz-özünə baş verən emboliyadan başqa yatrogen emboliya da mümkündür. Kateter və ötürücülərin istifadəsi zamanı (məsələn, ürəyin kateterizasiyasında) mexaniki təsir piləklərin hərəkətliliyini artıra bilər və bu da əsasən aortanın zədələnmiş nahiyəsində məhdud laylanmanın inkişafına gətirib çıxarır. Ürəyin kateterizasiyası zamanı piləkdən kiçik xolesterin kristallarının xaric olması 1-2% hallarda baş verir ki, bu da dəri təzahürləri, böyrək çatışmazlığı və C - reaktiv zülalın səviyyəsinin artması ilə müşayiət oluna bilər. Damar daxili müdaxilə yolu ilə cərrahi əməliyyat, aortanın konyulalaşdırılması, həmçinin aortanın sıxılması böyük ehtimalla damar divarından aterosklerotik piləyin hissəvi qopmasına səbəb ola bilər. 17 Bu növ emboliyaların inkişafının risk amillərinə siqaret çəkmək, hiperxolesterinemiya, arterial hipertenziya, şəkərli diabet, qanda hemosistein və fibrinogenin miqdarının artması aid edilir. Bundan əlavə hormonal dərmanların qəbulu və hiperkoaqulyasiya trombositlərin aqreqasiyasını sürətləndirərək tromb əmələ gəlməsinə şərait yarada bilər.Aşağı ətraf damarlarının və qarın boşluğu orqanları damarlarının emboliyası az hallarda əhəmiyyətli kliniki təzahürlərlə müşayiət olunmasına baxmayaraq baş beyinin və gözün torlu qişasının arteriyalarının emboliyası bir qayda olaraq əhəmiyyətli kliniki təzahürlərin inkişafı ilə özünü göstərir. Amarenko həmkarları ilə birlikdə təsdiq etmişlər ki, aortada 4 mm ölçüdə pilək, həmin damarın divarının qalınlığı - insultun ən vacib risk amili FP-nin əmələ gəlməsi və daxili yuxu arteriyasının stenozunun inkişafıdır. Belə aterosklerotik piləkləri olan xəstələrdə diaqnozun qoyulması emboliyanın ilk təsadüfündən sonra əsasən sürətlənir. Qida borusundan aparılan ExoKQ-ya ilk növbədə daha vacib diaqnostik müayinədir, hansı ki, aorta qapağının, qalxan aortanın, həmçinin diafraqmaya qədər enən aortanın vəziyyətini kifayət qədər dəqiq qiymətləndirməyə imkan verir. Qeyd etmək lazımdır ki,bu üsul qarın aortasını və aorta qövsü hissəsini müayinə etməyə imkan vermir,belə ki,qida borusu və aorta qövsü arasında sol baş bronx yerləşmişdir. Aortadan əlavə olaraq kontrastlaşdırılmış KT-nin və ya MRT-nin köməkliyi ilə yüksək həlledicilik qabiliyyətinə və 1,5 ql gücə malik aparatlardan istifadə etməklə müayinə etmək olar (əsasən aorta divarında kiçik patoloji ocaqların qiymətləndirilməsi üçün). Damar daxili USM qeyri-invaziv üsullara nisbətən daha yüksək ağırlaşma riskinə malikdir, amma o digər üsullara nisbətən daha məlumat verici və keyfiyyətlidir, buna görə də ondan differensial diaqnostikada istifadə olunur. Emboliyanın müalicəsi üzrə dəqiq göstərişlər yoxdur,əsasən tibbi köməklik risk amillərinin təsirinin aradan qaldırılmasına və onların azaldılmasına doğru yönəldilməlidir. Statinlərdən istifadə etməklə yanaşı arterial təzyiqin, xolesterinin səviyyəsinin və karbohidrat mübadiləsinin kompensasiyasının saxlanılmasına 18 böyük əhəmiyyət verilməlidir. Bundan əlavə trombositar antiaqreqatlar profilaktik məqsədlə göstərişdir, bu halda eritrositar antiaqreqatların və antikoaqulyantların tətbiqinə tələbat dəqiq təyin olunmuşdur. Antikoaqulyantlar ehtiyatla istifadə olunmalı- dır. Wader tədqiqatlarında müəyyən etmişdir ki, xolesterin emboliyası olan xəstələrdə antikoaqulyantların qəbulu emboliyanı sürətləndirə bilər (məsələn, “göyərmiş barmaq ”sindromu). Mülahizələrlə razılaşmaq olar ki, antikoaqulyantların qəbulu xoralaşmış piləklər üzərində tromb əmələ gəlməsinin qarşısını alır. Bununla belə, antitrombotik dərman preparatlarının qəbulu haq- qında fikirlər ziddiyyətlidir, bu xəstələrdə damar ağırlaşmaları riski yüksəkdir. Aortanın aterosklerotik zədələnməsində, həmçinin emboliya riskinin yüksəlməsində varfarin və antiaqreqatlardan istifadəyə nisbətən statinlərin təyini zamanı daha yaxşı nəticələr əldə olunmuşdur . Müalicə hər xəstə üçün risk amillərinin təsirinin azaldıl- masına yönəldilməli və mütləq olaraq statinlər təyin olunmalıdır. Yüklə 1,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|