Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 1,65 Mb.
|
|
Kappatizm – Bu qüsur k və k" samitlərinin qüsurudur. K səsinin
düzgün artikulyasiya zamanı dilin orta hissəsi möhkəm sürətlə sərt damağa kipləĢir. Alt dodaq bir qədər gərginləĢərək yanlara doğru dartılır. YumĢaq damaq öz növbəsində yuxarı qalxaraq, burun boĢluğunun yolunu tutur. Ağ ciyərdən gələn hava axını dil ortasının sərt damaqda əmələ gətirdiyi maneənin gələn hava axınının dil ortasının sərt damaqda əmələ gələn maneənin aradan qaldırarkən k samiti yaranmıĢ olur. K" samiti k samitindən dilarxası-yumĢaq damaq səsi olması ilə fərqlənir. K" səsinin tələffüzü zamanı dilin arxa hissəsi yuxarı qalxıb burun boĢluğunun yolunu kəsmiĢ yumĢaq damağa kipləĢir. Dodaqlar neyrtrallaĢmıĢ vəziyyətdə olur. Sədasız küyə malik olan hava axını əmələ gəlmiĢ maneənin aradan qaldırılarkən K" səsi yaranır (kolxoz, raykom, Ģkaf). Bu səslərin səs tələffüzündə (k" səsi k x kimi, k səsi isə t kimi) güzgüdən təqlid üsulundan istifadə etmək, mexaniki vasitənin (Ģpatel) köməyi ilə korreksiya etmək lazımdır. loqoped loqopata ta-ta-ta-ta hecanın tələffüz etməyi tapĢırır. Hecaların təkrarı zamanı dilin ön hissəsinin arxası Ģpatellə basılıb, alt kəsici diĢlərin arxasında saxlanılır. Bu zaman ta əvəzinə tya alınır, bir qədər də dil basılırsa, onda tya əvəzinə nya hecası alınacaqdır. Ən nəhayət, Ģpatel daha dərin aparılarsa, onda təqlid k səsi alınacaqdır. 2.Qammatizm- bu qüsur q səsinin qüsurlu tələffüzüdür. Tələffüzünə görə q samiti ilə k samiti arasında, demək olar ki, heç bir fərq yoxdu. Q samitinin tələffüzü zamanı da dilin arxa hissəsi burun boĢluğunun yolunu tutmuĢ, yumĢaq damağa kiplənir. Sədalı küyə malik olan hava axını yumĢaq damaqda əmələ gəlmiĢ maneəni aradan qaldırır ki, bunun da nəticəsində cingiltili q samiti yaranır. Göründüyü kimi, k səsi ilə q samiti arasında elə bir fərq yoxdur, lakin cüzi bir fərq vardır ki, k samitinin tələffüzü zamanı səs telləri iĢtirak etmir, q samitinin tələffüzündə isə iĢtirak edir.
53
Q səsinin səhv tələffüzü zamanı bəzən q d səsi ilə əvəz olunur və ya Ğ və x kimi tələffüz edilir. Məsələn: «dələm»-qələm, «doz»-qoz, «duru»-quru, «daĢıq»-qaĢıq, «bayrağ»-bayraq, «papağı»-papaq, «Oktay»-Oqtay, «Xara»-qara və s. Əgər uĢaq k səsini düzgün tələffüz edə bilirsə, onda qammatizmi aradan qaldırmaq asandır, yəni bu zaman uĢağa əyani olaraq q səsinin düzgün tələffüzü göstərilməli, onun öz əli ilə loqopedin və ya özünün boynuna xirtdəkdən yuxarı qoymaqla səsin tələffüzü zamanı xirtdəyin vibrasiyasının, udlağın ön divarının hərəkətini, hava axınının təzyiqini hiss etməsinə Ģərait yaradılmalıdır. Əgər bu üsul arzu edilən nəticəni verməzsə mexaniki üsuldan istifadə etmək lazımdır. Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|