Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil

Naturalistik öyrətmə strategiyalarının işlənməsi 

Müəllimlər naturalistik öyrətmə strategiyalarıdan istifadə etdikləri 

zaman,  onlar  uĢağa  yeni  vərdiĢləri  inkiĢaf  etdirmək  və  əvvəooəp 

qazandıqları  vərdiĢləri  təcrübədən  keçirməkdə  kömək  edirlər. 

Müəllimlər təbii öyrətmə strategiyalarından uĢaqlar üçün stimul yaradan 

gündəlik  hadisə  və  fəaliyyətlərin  kontekstində istifadə  edirlər.  AĢağıda 

verilənlər əhəmiyyətli təbii öyrətmə strategiyalarına misal ola bilər:  

ModelləĢdirmə  yaĢlı  Ģəxslərdə  uĢağın  xüsusi  obyekt,  yaxud 

hadisə  üzərinə  diqqətinin  cəmləĢdiyi  zaman  lazım  olan  sözü,  yaxud 

sözləri iĢlətməyi tələb edir. Məsələn, uĢaq yaĢlı Ģəxsə içində köpük olan 

qabı  uzadırsa,  yaĢlı  Ģəxs  «aç»  sözünü  deməli,  yaxud  onu 

modelləĢdirməlidir.  Buna  müvafiq  olaraq,  uĢaq  oyun  vaxtı  bu 

kontekstdə  istiqamətlənir,  yaĢlı  Ģəxs  uĢağın  maraq  dairəsində  hərəkət 

edir.  

GeniĢləndirmə  uĢağın  artıq  etmiĢ  olduğu,  yaxud  sözlə  ifadə 

etdiyi Ģeyə məlumatın əlavə edilməsidir. UĢaq yaĢlı Ģəxsə sabun köpüyü 

qabını uzadır və deyirsə ki, «aç», yaĢlı Ģəxs deməlidir «yaxĢı. açıram». 

Paralel danıĢıqdan istifadə zamanı yaĢlı Ģəxs uĢağın icra etməkdə olduğu 

---

 

134 

iĢ haqqında danıĢır-məsələn, «sən artıq iĢi görmüsən ki», sanki uĢaq bu 

iĢin  öhdəsindən  gəlmiĢdir.  Assosiativ  strategiyaların  köməyi  ilə  yaĢlı 

Ģəxs  uĢaqda  nəyisə  etmək  həvəsi  aĢılamaq  üçün  müvafiq  sözlərdən 

istifadə edir, məsələn «hop» deməklə onda impuls yaradırö  

UĢaqların  müĢahidə  edilməsi  müəllimə  məhz  uĢağın  maraq 

dairəsində  olan  materialları  seçməkdə  kömək  edir.  Lenanın 

müĢahidəsinə  görə,  Anna  duzlu  xörəkləri,  məsələn  krendeli  xoĢlayır. 

Qəlyanaltı zamanı Lena krendelin uĢaqda hansısa sözləri yda salmağına 

və  tələffüz  etməyinə  kömək  edəcəyini  bilərək,  Annanın  malik  olduğu 

sözlük haqqında geniĢ təsəvvür yaratmağa çalıĢır.        

Yardımçı  təlim  stiuasiyaları  müəllimə  təbii  Ģəkildə  baĢ  verən 

hadisələrin  kontekstində  tədrisi  asanlaĢdırmaq  imkanı  yaradır.  Buna 

nümunə,  Ģkafın  gözündəki  oyuncaq  maĢina  baxan  uĢaq  ola  bilər. 

Oyuncağı uĢağa dərhal vermək əvəzinə müəllim sifətində maraqlı ifadə 

yaradaraq,  gözləyir  ki.  uĢaq  özü  xahiĢi  dilinə  gətirsin.  UĢaq  birinci 

olaraq  ünsiyyətə  cəhd  göstərdikdə,  maĢın  ona  verilir.  UĢaq  ünsiyyətə 

cəhd  göstərmədikdə,  müəllim  onda  təqribən  aĢağıdakı  sözlərlə  maraq 

oyatmaq  istəyir:  «Hansını  istəyirsən  –  maĢını,  yoxsa  kubikləri?» 

Həvəsləndirmə  texnikası  və  seçim  imkanının  yaradılması  birbaĢa 

sorğuya  çəkmənin  əksinə  olaraq  («nə  istəyirsən?»)  uĢağa  ünsiyyət 

yaratmağa Ģərait və imkan yaradır.                 

   

Körpü  müəllimin  uĢağın  nə  edə  biləcəyi  ilə  nə  edə 

bilməyəcəyi  arasında  əlaqənin  yaradılmasına  kömək  edən  strategiyalır. 

Ġlk  növbədə  müəllim  uĢağın  qabiliyyətindən  xəbərdar  olmalıdır,  sonra 

uĢağın səviyyəsindən bir balaca yuxarı olan səviyyəni modelləĢdirərək, 

yaĢlı  Ģəxs  uĢağa  yüksək  səviyyələrdə  daha  da  müstəqillik  göstərmək 

imkanı verir. Məsələn, uĢağa «üç donuz balası» nağılını oxuyanda, yaĢlı 

Ģəxs,  məsələn  «Aha,  canavar  gəlir.  Görəsən  o,  nə  edəcək?»  suallarla 

qızıĢdırmalıdır.  

Körpü  strategiyası  eyni  zamanda  özünəxidmət  vərdiĢlərinin 

yaranmasına  stimul  verməlidir,  buna  misal  olaraq,  çay  süfrəsi  baĢa 

çatdıqdan sonra stəkanı stolun üzərinə qoyulması ola bilər.