Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil

Mürəkkəb fəaliyyət növlərindən istifadə 

 

Bəzi  hallarda  böyük  və  kiçik  fəaliyyət  qruplarına  aid  edilən 

öyrədici  mürəkkəb  fəaliyyət  növləri  proqram  günü  vasitəsilə  nizama 

salınırlar.  Bu  müddət  ərzində  müəllim  qrupu  mahnı  oxuma,  barmaq 

oyunları, müzakirə, yaxud çalıĢmalarla əyləndirir. Belə fəaliyyət növləri 

təbiətləri  etibarilə  izahedici  çöl  oyunları  ilə  və  fəallıq  mərkəzlərindəki 

oyunlarla  əkslik  təĢkil  edir.  müəllimlər  bunun  üçün  lazım  olan  vaxtı 

formal  Ģəkildə  planlaĢdırırlar.  VaxtaĢırı  olaraq,  bu,  nəzərdən  keçirilən 

müddət ərzində müəllimin təqdim etdiyi əĢyalar ilə tematik tədris planı 

arasındakı əlaqəyə əsaslanır. Tematik planda müəllimlər bir-birilə bağlı 

olan  fəaliyyət  növlərini  və  spesifik  müddət  üçün  hansı  təcrübənin 

keçirilməsini  planlaĢdırırlar  (Tematik  tədris  planı  6-cı  fəsildə  ətraflı 

Ģəkildə nəzərdən keçirilmiĢdir).  

ĠnkiĢaf  baxımından  yerində  sayan  və  xüsusi  ehtiyaclı  uĢaqlar 

onlara  yardım  göstərən  yaĢlılarla  qurduqları  müsbət  əlaqələrə  görə 

öyrədici təlimdən daha yaxĢı istifadə edirlər. Ancaq elə uĢaqlar da vardır 

ki,  onlar  üçün  bu  tipli  təlimatlı  fəaliyyətlər  problemlər  yaradır:  onlar, 

məsələn  diqqətlərini  qrupun  üzərində  cəmləĢdirə  bilmir,  yaxud  onlar 

qulaq  asma  və  eĢitdiklərindən  fayda  götürmə  vərdiĢlərini  kifayət  qədər 

inkiĢaf etdirə bilmirlər.  

Xüsusi  ehtiyaclı  uĢaqlar  ən  müxtəlif  üsullarla  təqdim  edilən 

təlimatı  və  mürəkkəb  quruluĢlu  oyunların  keçirilməsini  arzulayırlar. 

UĢaqların  qrupun  içində  təqdim  edilən  məlumatı  anlaya  bilmək 

bacarığını aydınlaĢdırmaq üçün daimi müĢahidə aparmaq lazımdır. UĢaq 

sinifdə  oturduğu  yerin  yaxĢı  olmasından  da,  necə  deyərlər,  faydalana, 

qrup  üçün  ayrılan  mövzunun  üzərinə  diqqətini  yönəltmək  üçün  vizual 

mövqedən də istifadə edə bilər.     

Bəzi  inkiĢaf  baxımından  yerində  sayan  və  xüsusi  təlim 

ehtiyatlarına  malik  olan  uĢaqlar  digər  uĢaqların  kifayət  qədər  spontan 

---

 

133 

Ģəkildə  yiyələndikləri  bacarıq  və  vərdiĢlərə  həsədlə  baxırlar.  Məsələn, 

ümumən  müəyyən  yaĢ  həddinə  çatan  uĢaqlar  hər  hansı  mövzunu 

qavramaqla  əlaqədar  heç  bir  çətinlik  qarĢısında  durmasalar  da,  digər 

anlama  məhdudiyyətinə  malik  uĢaqlar  bu  sahədə  məhz  təlimata 

möhtacdırlar. UĢaqdan «mənə almanı göstər» soruĢduqda, o, sualın tələb 

etdiyi  adekvat  cavab  üzrə  modelləĢdirmə  aparır  və  o,  bunun  üçün 

barmağından  istifadə  edir.  Bu  üsulla  uĢaq  nəyisə  göstərmiəyin  qeyri-

verbal vasitələrinə yiyələnir.  

Fəallın  mərkəzlərində  müəllimlər  bəzi  uĢaqların  ehtiyac 

duyduqları  xüsusi  vərdiĢlərin  aĢılanmasını  sınaqdan  keçirirlər.  Onlar 

tez-tez  müəllimin  davranıĢını  təqlid  edir.  buna  görə  də,  onlar  üçün 

nəyisə öyrənmək imkanları geniĢ məzmun daĢıyır. Oyunun qaydalarına 

bələd  olan  uĢağı  nəyəsə  məcbur  etmək  olmaz.  Oyun  məzəli  və 

funksional səciyyə daĢımalıdır.  

Mərkəzdə  həyata  keçirilən  fəaliyyət  zamanı  müəllimlərin  nəyisə 

öyrətməsi  də  öz  növbəsində  uĢağı  müxtəlif  kontekstlərdə  yeni 

vərdiĢlərdən funksional istifadəyə həvəsləndirir. Bütün bunlar, məsələn 

kitabdakı Ģəklə iĢarə etməklə, dostuna təzə aldığı ayaqqabısını göstərib, 

yeni  vərdiĢləri  ən  müxtəlif  kontekstlərdə  nümayiĢ  etdirməklə  həyata 

keçir.