Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət

 
115 
RĠTORĠKA 
 
Ritorika və onun baĢqa elmlərlə əlaqəsi 
 
Çox vaxt ritorika (bəlağətlinitq) ilə nitq mədəniyyətini eyni-
ləşdirmişlər.  Ritorika  yunanca  natiqlik  haqqında  elm  deməkdir, 
geniş  mənada  isə  bədii  nəsr  –  bədii  oxuma  sənəti  mənasında 
işlədilir.  Qədim  Yunan  və  Roma  natiqləri  S.Siseron,  Kvantilian 
ritorikanı  5  hissədən  ibarət  hesab  etmişlər:  materialın  tapılması 
(seçilməsi);  yerləşdirilməsi  (ardıcıllıq);  sözlərlə  ifadəsi  (yüksək 
orta  və  aşağı  üslubda  ifadə  etmək),  habelə  sözlərin  seçilməsi; 
yadda saxlamaq (yada salmaq) və nitqin ifadəsi.  
Bu qədim sənət növü insanlara böyük hörmət gətirirdi. Son-
ralar isə V.Hüqodan başlayaraq ritorika gurultulu ifadələr, məna-
sız sözlər yığını, hay-küy mənasında işlənmişdir. Nitq mədəniy-
yəti  isə  başlıca  olaraq  ritorikanı  özündə  əks  edirir.  Başqa  sözlə, 
ritorikasız nitq mədəniyyəti ola bilməz. 
 Məlumdur ki, heç bir elm təkcə öz qanunları əsasında, təcrid 
olunmuş şəkildə inkişaf edə bilməz. Bu
.
 bütün təbiət və cəmiyyət 
hadisələrinə aiddir. Hər bir fərd cəmiyyətin üzvü kimi yaşayır və 
inkişaf edir. Cəmiyyətin başqa üzvləri ilə əlaqəsini itirmiş adam 
sosial həyatın fəal üzvü ola bilməz. Beləliklə, cəmiyyət struktur 
sistemindən  çıxmış  olar.  Amma  bu,  o  demək  deyil  ki,  hər  bir 
adam  bütün  insanlarla  əlaqədə  və  münasibətdə  olmalıdır.  İnsan 
yalnız yaxın adamlarla təşkil olunmuş cəmiyyətin fəal üzvü olub, 
cəmiyyətin bütün adamları ilə əlaqə və münasibət qura bilər. 
Elm də belədir. Hər bir elm öz obyekt və predmetini və sər-
hədlərini  müəyyən  etdikdən  sonra  başqa  elmlərin  elmi  uğur-
larından istifadə etməklə daha da inkişaf edir. Burada da hər bir 
elmin özünə yaxın – uyğun olan elmlərlə əlaqəsi daha möhkəm, 
başqa  elmlərlə  əlaqəsi  isə  nisbətən  zəif  olur.  Ritorika  da  huma-
nitar  elm  sahəsi  olduğu  üçün  ilk  öncə  bu  elmlərlə  əlaqədardır:  

---

 
116 
1) Dilçilik; 2) Ədəbiyyat – Ədəbiyyatşünaslıq; 3) Üslubiyyat; 4) 
Tarix;  3)  Etika;  Estetika;  7)  Psixologiya;  8)  Pedaqogika;  9) 
Fiziologjya; 10) Məntiq və s.