Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət

 
Proqram üzrə Azərbaycan dili və Nitq mədəniyyətindən 
məĢğələlərin mövzuları 
 
Mövzu I: Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti müstəqil fənn  
kimi 
Ümummilli liderimiz H.Əliyevin qeyd etdiyi kimi ―Azərbay-
can  insanının,  bəşəriyyətin  beşiyi  olan  nadir  ölkələrdən  biridir. 
Burada həyat çox erkən yaranmışdır və  Azıx mağarasında tapıl-
mış  Azıxantor  Azərbaycanın  ən  qədim  ibtidai  insan  məskənlə-
rindən  biri  olmasını  sübut  edir.  Qobustan  və  Gəmiqayadakı  qa-

---

 
135 
yaüstü  təsvirlər  və  petroqliflər,  Kür-Araz  və  Xocalı  mədəniy-
yətlərinə  aid  maddi-mədəniyyət  nümunələri,  kurqan  tapıntıları 
sübut  edir  ki,  hətta  miladdan  əvvəlki  minilliklərdə  də  Azər-
baycanda inkişaf etmiş mədəniyyət mövcud olmuşdur‖. 
Dil və mədəniyyət haqqında;Fənnin adına uyğun olaraq nitq 
mədəniyyəti  barədə  söhbət  açmaq,  B.Vahabzadə  və  Nəbi  Xəz-
rinin ―Ana dili‖ şeirləri barədə məlumat vermək lazımdır.  
Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti.Dil və mədəniyyət
2
 haq-
qında ilk növbədə, dilin ictimai kateqoriya olması, dilin qədimliyi, 
şifahi ümumxalq danışıq dili ilə ədəbi dilin üzvü bağlılığı olması 
barədə şərh vermək lazımdır. Nitq mədəniyyəti fənninin tarixiliyi, 
antik  dövr  natiqlik  mədəniyyəti  və  məktəbləri  barədə  məlumat 
vermək  lazımdır.Tarixi  qaynaqlardan  məlum  olur  ki,  lap  qədim 
zamanlardan məzmunlu, obrazlı, aydın yığcam, təsirli nitqə malik 
olan  insanlar  cəmiyyət  tərəfindən  həmişə  yüksək  qiymət-
ləndirilmişdir.  Nitqin  gözəlliyi  və  ona  sahib  olmağın  yolları,  va-
sitələri  böyük  şəxsiyyətlərin  daim  diqqət  mərkəzində  olmuşdur. 
Miladdan əvvəl Qədim Misirdə, Hindistanda, Çində, Babilistanda 
və  başqa  yerlərdə  görkəmli  natiqlər  yetişmişdir.  Lakin  natiqlik 
sənətinin,  nitq  mədəniyyətinin  əsl  vətəni  qədim  Yunanıstan  ol-
muşdur. Natiqlik də bir elm kimi Yunanıstanda meydana gəlmiş, 
inkişaf  etmişdir.  Yunanıstanın  ictimai-siyasi  həyatındakı  müba-
rizələr, iqtisadiyyatda baş verən irəliləyiş, elmi tərəqqi və sair ilə 
bağlı Afina  şəhər dövlətində natiqlik sənəti inkişaf etməyə, yük-
səlməyə başlayır. Natiqlik sənətindən təsirli və kəskin silah kimi 
istifadə etməyə çalışırdılar. E.ö. VII-IV əsrlərdə fəaliyyət göstərən 
yunan natiqlik məktəbi Aristotel, Asntifont, Andokid, Lisiy, İsey, 
İ.  Sokrat,  Molon,  Kvintilian,  Demosfen,  Hipeorid,  Esxil  kimi 
görkəmli natiqlər yetişmişdir. Həmin məktəblərdə dərs deyən bu 
görkəmli  natiqlər  bu  sənəti  həm  nəzəri,  həm  də  praktik  şəkildə