Dərs vəsaiti Bakı 2023

Misin safiaşdırılması.
Qara misi saflaşdırmanın ikialovlu 
və elektrolitik üsulu vardır. 
Alovlu üsulda əridilmiş qara mis səthinə borularla hava 
üfürülür. Oksigenə hərislik də- rəcəsindən asılı olaraq qara 
misin tərkibindəki içqarışıqlar Al, Si, Mn, Zn, Sn, Fe, Ni, As, 
Sb, Pb, Bi, Cu ardıcıllığı üzrə oksidləşir. Bu halda içqarışıqların 
bir hissəsi oksid birləşmələri şə klində (Fe
2
0
3
, Al
2
0
3
, Si0
2
) 
posaya keçir, bir hissəsi isə qazlarla (PbO, ZnO və s.) kənarlaşır. 
Əsasən misin oksidləşməsinin (4Cu + 0
2
→
2Cu
2
0) qarşısını 
almaq üçün metalın təknəsinə ağac kömürü verilir və metaldakı 
mis oksidləri bərpa edilir. Bunun üçün maye metala yaş ağac tir 
batırılır və metal qarışdırılır, bunun sayəsində reaksilargedir: 
Cu
2
0+C
→
2Cu+C0; 
Cu
2
0+C0
→
2CU+C0
2
. 

---

Ağac tirlə metalın qarışdırılmasında qabarcıqlar çıxması 
ilə əlaqədar bu əməliyyat «hirsləndirmə» adlandırılmışdır. 
Süretle çıxan CO, C0
2
qabarcıqları ve su buxarı metalı qatışdırır 
və ondan S0
2
və başqa qazların çıxmasına imkan yaradır. 
Alovlu saflaşdırma prosesi temizlik dərəcəsi 99,5...99,7% 
olan mis almağa imkan verir. 
Elektrolitik saflaşdırılma üçün maye qara mis tökmə 
maşınında metal qəliblərə tökülür və T-vari şəkildə kütləsi 
200...250 kq olan korputlar - «anod» tavalan alınır. Anodlar 
arasında elektrolitik təmiz misdən düzəldilmiş nazik (0,6...0,7 
mm) təbəqələr - katodlar asılır. Daxili səthi qurğuşun 
tebəqələrlə örtülmüş təknə sulfat turşusu ilə mis kuporosunun 
sulu məhlulu (

200 q/l) ilə doldurulur. Cərəyan bu- raxıldıqda 
anodun misi elektrolitdə həll olur və bıir o qədər də mis katod 
üzərində oturur. İçqarışıqların (Zn, Ni, Fe və b.) bir qismi də 
anoddan aynlır və elektroliti zibilləyir. Digər həll olmayan 
aşqariar, o cümlədən gümüş, qızıl, selen, tellur berk hissəciklər 
şəklində təknənin dibinə çökür (şlam adlanır). Şlam vaxtaşrı 
təknədən çıxarılır, süzgəcdən keçirilir və qiymətli elementəri 
ayırmaq üçün təkrar emala göndərilir. Elektrolitik 
saflaşdırılmaya sərf olunan xərclər şlamdan alınan nadir 
metaüar hesabına ödənilir. Saflaşdırılma prosesində katodun 
səthində cərəyan sıxlığı 100...200 A/m
2
və dövrədə gərginlik - 
0,3...0,35 Volur; prosesin sonunda anod kütləsinin 0,2...0,5%- i 
qədər şlam alınır. Anodların dəyişdirilənə qədər həll olma 
müddəti 20...30 gün olur. Katodlar 7...15 gündən bir təknədən 
çıxarılır. Katod misinin hər bir tonu üçün 200...400
kVt saat 
elektrik enerjisi sərf olunur. Katodla^ yuyulduqdan sonra alovlu 
və ya elektrik sobalarında əridilir və yayma üçün korputlar 
tökülür və yaxud da həmən sobalarda emai edilərək mis 
ərintiləri (tunc, bürünc) alınır. Mis beş marka ilə istehsal olunur: 
M0,
M1,
M2, M3, M4; M0 markasında - 99,95%,
M4-
də isə 
99,0% mis vardır.