Dərs vəsaiti baki nurlan 2 0 0 6 Elmi redaktoru

84. 
bilti,  -  tir,  Ança bilİQ:  edgü ol.
LV. Alp ər oğlı süko barmış, sü yirintə eriklig
85. 
sabçı  türtimiş,  -  tir.  EbiQərü  kəlsər,  özi  atanmış, 
ögrinçülüg atı
86. 
yitiklig kəlir,  - tir.  Ança biliQİər: ayığ edgü.
LV1.  ögrinə  kutluğ  adğır  mən,  yağak  ığaç  yaylağım, 
kuşluğ ığaç kışlağım.
87. 
anda  turuupan  mərjiləyürmən,  -  tir.  Ança  biliQİər: 
edgü ol.
LV11.  Kanğı ölmiş, kənəki
88. 
tonmış, kanğı nəlük ölgəy ol, bəglig ol, kənəki nəlük 
tonğay ol, künəşkə olurur ol. Ança bili -
89. 
Qlər:  bu  ırk  başınta  az  əmgəki  bar,  kin  yana  edgü
bolur.
LVIII. Oğlı 
ögintə,  kaQinta
90. 
öbkələpən  təzipən  barmış,  yana  sakmmış  kəlmiş, 
ögüm ötin  alaym,  kaQim sabm tin layın,  - tip, gəlm iş, - lir.
91. 
Ança 
biliQİər: 
edgü ol!
LIX.  Yılka  təgmişig  yıdıtmayın,  ayka  təgmişig 
artatmaym
92. 
edgüsi bolzun, - tir. Ança 
biliQİər: 
edgü ol!
LX. Tokuz aralı sığun kiyik mon, bəd -
93. 
iz  tiz  üzə  önüpən,  miqrəyür  mən,üzə  tcQri  eşitdi, 
asra kişi  bilti,  antağ küçlüg mən,  - tir.
94. 
Ança 
biliQİər: 
edgü 
ol!
LX1. Turuyaya kuş tüşnəkinnə konmış tuymatın.
95. 
tozka  ilinmiş, uça 
umatm, 
olurur,  - tir. 
Ança 
biliQİər: 
yablak ol!
96. 
LX1J. 
Yarğun  kiyik  mən,  yaylığ  tağıma  ağıpan 
yaylayur turur mən,  məQilig mən, 
- 
tir.  Ança biliQİər: edgü 
ol.
97. 
LXIII.  Kanlığ süsi abka ünmiş,  sağır içrə  əlig kiyik 
kirmiş, kan əligin tutmış, kara kamığ süsi
98. 
ögirər, - tir. Ança 
biliQİər: 
edgü ol!
LXIV.  Kök buymul toğan kuş mən,
389

99. 
körüglüg  kayaka  konuupan  közləyir  mən,  yağaklığ 
toğrak üzə tüşüpən yaylayur mən, - tir. Ança bi-
100.  lİQİər: ayığ edgü ol!
LXV.  Səmiz at ağzı katığ boltı, idisi umaz, - tir.  An-
101.  ça bilirjlər: yablak ol!
Amtı,  amrak  oğlanım,  anca  biliqlər:  bu  ırk  bitig  edgü  ol, 
mçıp alku, kən -
102.  tü ülügi erklik ol!
103.  Bars  yıl  ekinti  ay  biş  yigirmikə  Taygüntan 
mamstantaku kiçik dintar burua-ğuru eşidşiçimiz İsik sarçun
104.  İtəçük üçün bitidim.
TƏRCÜMƏ
1. 
I.  Tensiyəm  (Çin  imperatoru).  Gündüz-gccə  qızıl 
taxtm üstündə oturub zövq alıram. Onu bilin: o, yaxşıdır.
2. 
II.  Ala  atlı  yol  (baxt)  tanrısıyam.  Gündüz-gecə 
çapıram. Qarşıda iki aylığ insan oğlu ilə rastlaşmış
3. 
İnsan  qorxmuş.  Qorxma,  -  demiş,  bəxt  verirəm,  - 
demiş. Onu bilin, o, yaxşıdır.
4. 
III.  Qızıl  qanadlı  arxam  qara  quşam.  Vücudum 
görünüşü  hələ tükənməzkən dənizdə yatıb arzu etdiyimi lu-
5. 
taram,  sevdiyimi  yeyirəm.  O  qədər  güclüyəm.  Onu 
bilin: o, yaxşıdır.
6. 
IV.  Parlaq xalxal  şahin  quşam, səndə! ağacı  üstündə 
oturub zövq alıram.  Onu bi-
т. 
lin!
V.  Bəy  ər  ilxısına  tərəf  getmiş.  Ağ  madyanı 
qulunlamış, qızıl nallı ayqırlığa yara-
в.  yar.  Dəvələrinə  tərəf  getmiş.  Parlaq  mayası  erkək 
balalamış, qızıl budlu buğralığa yarayar.  Evinə tərəf gəl-
9. 
miş.  Üçüncü  xanımı  nəsil  vermiş  (doğmuş),  bəyliyə 
yarayar, -deyir. Bəxtiyar bəy igid imiş. O, yaman yaxşıdır!
10. VI. Ayılı donuzlu dağ keçidində qarşılaşmış imiş. Ayın 
qamı yarılmış, donuzun köpək dişi sın-
3 9 0
11.  VII.  mış,  -  deyir.  Onu  bilin:  o,  pisdir.  Ər  çapıb  gəlir, 
yaxşı söz, xədər gətirərək gəlir, - deyir.
12. Onu bilin:  o, yaxşıdır.
VIII. Qızıl başlı  ilanam. Qızıl qursağımı
13. 
qılıncla  kəsib özümü  tulladın, başımı evə göndərdin, 
- deyir. Onu bilin: o, pisdir.
14. 
IX.  Böyük  ev  yanmış  (örtən-alov),  mərtəbələrinə 
təki  qalmamış,  bünövrəsinə  təki  qoymamış,  -  deyir.  Onu  bilin: 
o, pisdir.
15. 
X.  Xallı  barsam.  Qamışlar  arasında  başım,  o  qədər 
igidəm, cəsuram. Onu bilin.
16. 
XI.  Sarı  atlı  çapar,qonur  atlı  elçi  yaxşı  söz,  xəbər 
gətirərək gəlir, - deyir. Onu bilin: o, yaman yaxşıdır.
17. 
XII.  Ər  ova  getmiş,  dağda  dua  etmiş,  tanrıdan 
qüdrət, - deyir. Onu bilin: o, pisdir.
18.  XIII. Göylərlik (göyə getməli, həddindən artıq qoca) 
qarı  yurdda qalmış, yağlı (bir) qaşıq qırağını yalayaraq dirilmiş, 
ölümdən qurtulmuş, - deyir.
19. 
Onu bilin.
XIV. Quzğunu ağaca bağlamış, möhkəmcə bağla, 
yaxşıca bağla, deyir. Onu bilin.
20. 
XV.  Yuxanda duman durdu, aşağıda loz durdu.  Quş 
balası uçaraq azdı, keyik balası qaça
21. 
raq  azdı,  insan  oğlu  yürüş  edərək  azdı.  Yenə  tann 
nəzərində üçüncü ildə hər şey salamat bütöv
22. 
görünmüş, hamı şadlanır, sevinir, - deyir. Onu bilin: 
o, yaxşıdır.
23. 
XVI.  Anq  at  kökəldiyi  yeri  xatırlayıb  qaçaraq 
getmiş, qarşı yerdə (bir) oğru zorla onu tu-
24. 
tub minmiş.  Yalına,  quyruq  ucuna təki sürtülüb yara 
olduğundan  (at)  hərəkət  etməyi  bacarmayıb durur,  -  deyir.  Onu 
bilin: o, pisdir.
25. 
XVII.  Minik  atı  şərq  (günəşli)  yerdə  anqlayıb 
zəifləyib  duraraq  qalmış.  Tanrı  gücünə  dağ  üstündə  bulaq  su 
görüb, orman üstündə
26. 
tər  ot  görüb  qaçaraq  getmiş,  su  içib,  tər  ot  yeyib 
ölümdən xilas olmuş, - deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
391

27. 
XVIII.  Çadırın  içi  necədir?  Tüstü  yeri  (bacası) 
necədir? Pəncərələri necə görünüşlüdür? Damı necə yaxşı-
28.  dur.  Bağlan  (ipləri)  necədir?  Vardır,  -  deyir.  Onu 
bilin: yaman yaxşıdır o. Ağ ot qarşı-
29. 
XIX.  sını  üç  varlıqda  gözəlləşib  qalxanda  duaya 
getmiş, - deyir. Qorxma, yaxşıca dua et, çəkinmə yaxşı-
30.  ca yalvar, - deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
XX.  Titir1 buğrayam. Parlak köpük saçar-
31.  anı,  üstdə  göylərə  dəyir,  aşağıda  yerlərə  girir, 
deyir. Uyuyanlan oyadaraq, yatanları durğuzaraq
32. 
qaçıram. O qədər güclüyəm. Onu bilin: o, yaxşıdır.
XXI. Qara şanapipik il dəyişməz, - dedi.
33.  (mənə) nəsihət vermə,  (mənə)  baxma,  hürkütdün, 
deyir. Onu bilin.
XXII. Uzundonlu (rahib) güzgüsünü gölə
34.  düşürmüş,  gündüz  yana-yana  ağlayır,  gccə  sıtqıya- 
sıtqıya ağlayır, - deyir. Onu bilin: dərdlidir, o, yaman pisdir!
35. 
XXIII.  Oğlan  ququ quşu  lələyi  tapdı, kaş ki xoşbəxt 
olsun, - deyir. Onu bilin:  o, yaxşıdır.
36. 
XXIV.  Kor  qulun  erkək  atdan  əmmək  diləyir, 
günorta iztirabda, gecəyarısı qanda  - nə gündə
37. 
olar, > deyir. Onu bilin:  o, pisdir.
XXV.  İki öküzü bir boyunduruğa
38.  qoşrr.uş,  hərəkət etməyi bacarmayaraq durur,  * deyir. 
Onu bilin:  o, pisdir.
XXVI. Dan söküldü, ardınca yer
39.  işıqlandı,  ardınca  gün  doğdu,  hamının  üzü  işıq  oldu, 
- deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
40.  XXVII.  Varlı  kişinin  qoyunu  hürküb  getmiş, 
canavara rast gəlmiş, canavarın ağzı susamış,  sağ keyfi ol-
41.  muş, - deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
XXVIII.  Xan oturub ordu yarmış, el-
42. 
i  durmuş,  dörd  tərəfdəki  yaxşısı,  ağıllıları  toplaşıb 
zövq ahr, süsləyir, - deyir. Onu
43. 
bilin: o, yaxşıdır.
1 Titir -  dəvə cinsi -  Baktriya  -  ərəb cinsi.
392
XXIX.  (bir)  qumarbaz  adam  oğlunu,  adamlarım 
girov qoyub (usta) oyunçu
44. 
tapmış,  oğlunu,  adamlarını  uduzmamaq  bir  yana, 
doxsan baş qoyun udmuş, oğlu, gəlini çox fərəh-
45.  lənər, - deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
XXX. Fağır adam oğlu qazanca getmiş, yolu
46. 
uğurlu olmuş,  fərəhlənərək,  sevinərək gəlir, - deyir. 
Onu bilin: o, yaxşıdır.
XXXI. Bars-heyvan
47.  ov aramağa getmiş, ovunu ovlamış, ovlayıb yuvasına 
tərəf fərəhlənərək, sevinərək gəlir, - deyir. Onu
48.  bilin: o, yaxşıdır.
XXXII.  Bir  tobulka  yüz  oldu,  yüz  topulka  min
oldu, min
49.  topulka on min  oldu,  - deyir.  Onu bilin:  faydası  var, 
o, yaxşıdır!
Keçəni
50.  XXIII.  suya  soxmuş,  daha  vur,  möhkəmcə  bağla,  - 
deyir. Onu bilin: o, pisdir.
XXXIV. Xan qoşuna g-
51.  etmiş, yağını məğlub etmiş, köçürərək, yerləşdirərək 
gəlir, özü, qoşunu  fərəhlənərək, sevinərək ordasına tərəf gəlir, -
52. 
deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
XXXV.  Ər qoşuna  getmiş,  yolda atı  xəstələnmiş,
ər qu qu-
53. 
şu  ilə  qarşılaşmış,  qu  quşu  qanadına  vurub  onunla 
yuxarıya qalxaraq anasına, atasına çatdırmış. Ana-
54. 
sı,  atası  fərəhlənər,  sevinər,  -  deyir.  Onu  bilin:  o, 
yaxşıdır.
XXXVI. Çoxlu atın olmaqda təminat yox. Az
55. 
atlı  (olmağın)  qorxusu  yox.  Ucalan  bəxtin  yox,  - 
deyir. Onu bilin: o, yaman pisdir.
XXXVIT. Bir qoca
56. 
öküzü  balaca  qarışqalar  yemiş,  hərəkət  etməyi 
bacarmadığı üçün durur, - deyir. Onu bilin: o, pisdir.
393

57.  XXXVIII.  Qamış  arasında  qalmış  tanrı 
razı 
olmadığından  təsəlli  tapıb  xatun  olsun,  -  deyir.  Onu  bilin:  o, 
yaxşıdır!
58. 
XXXIX.  Atı  tərsinə  bağlamış,  hərəkət  etməyi 
bacarmadığından  durur, - deyir. Onu bilin: o, pisdir!
59. 
XL.  Arxan  igid yarınca  toppuzla  sərt qayam  yararaq 
yalnız yürüyür, ■
■
 deyir.  O cür
60. 
igid imiş. Onu bilin: o, yaxşıdır!
XLI.  Parlaq xallı inək buzovlayası ol-
öl. 
muş,  öləcəyəm,  -  demiş.  Parlaq  -xallı  erkək  buzov 
gətirmiş, qurbanlığa yarayacaq  bəxtindən qürtülmüş,  -
62. 
deyir:  Onu bilin: o, yaxşıdır!
XLII. 
Uzundonlu 
(uzunətək, 
rahib) 
kasasım, 
qədəhini qoyub getmiş, yenə yaxşı-
63. 
ea  düşünmüş,  kasamdan,  qədəhimdən  ayrı  nə  üçün 
gedirəm, - deyir, yenə gəlmiş: kasasını,  qədəhini
64. 
sağ,  salamat tapmış,  fərəhlənər,  sevinir,  - deyir.  Onu 
bilin:  o, yaxşıdır!
XLI II.  Doğan  çay quşu
65.  ova  getmiş,  qarşısına  yırtıcı  qara  quş  uçub getmiş,  - 
deyir. Onu bilin: o, pisdir!
66. 
XLİV.  Doğan  quş  (şahin)  göydən  ada dovşanı deyib 
şığımış, şahinin caynağı açılmış, yenə
67.  yığılmış.  Doğan  quşun  (şahinin)  caynağı  (dovşana) 
batıb yuxarı qalxmış, dovşanın dərisi yırtılıb qaçaraq g-
68. 
elmiş, - belə deyir.  Onu bilin: o, pişdir!
XLV.  Maral balasıyam. Otsuz, susu-
69.  z  qaldım,  necə  dolanım,  necə  qaçım?  -   deyir.  Onu 
bilin: o,  pisdir!
XLVİ.  Dəvə bataqlı-
70.  ğa  düşmüş,  əvvəlcə  (ətrafdakı  otu)  yemiş,  özünü 
tülkü yemiş, - deyir.  Onu  bilin: o, pisdir!
71. 
XLVII.  Ər  iməkləyərək getmiş,  tanrı  ilə qarşılaşmış, 
bəxti olmuş, bəxt vermiş, ağılında ilxın o-
72. 
lsun, özün (ömrün) uzun olsun, - demiş. Onu bilin:  o. 
yaxşıdır!
XLVII1. Qara yol
394
73. 
tanrısıyam.  Sınığlarını  birləşdirərəm,  üzülmüşlərini 
calaşdıraram.  El düzəltmişəm.  Yaxşısı olsun, - deyir.
74. 
Onu bilin:
XL1X,  Bars-heyvan  ov  ovlamağa  getmiş.  Orta 
yerdə (yolun ortasında) ilanla qarşılaşmış.
75. 
Xallı  ilan  sərt  qayaya  çıxıb  getmiş,  ölümdən 
qurtulmuş, ölümdən  qurtulub  fərəhlənərək,  sevinərək gedir,  -
76. 
deyir.  Onu bilin:  o,  yaxşıdır..
L.  Kürən atın quyruğunu düyiib yel kimi yazı
77. 
boyu  çapdır,  doqquz  qat  kimi  bağla,  böyük  eləcə 
tərləsin,  - deyir.  Onu bilin: o, pisdir.
78. 
Ll.  Yırtıcı  qara  quşam.  Yaşıl  qaya  yaylağım,  qızıl 
(qırmızı) qaya qışlağım. O dağda
79. 
durub zövq alıram.  Onu  bilin.
LII.  Ər kədərli, göy buludlu
80. 
oldu.  Arada  gün  doğmuş.  Kədər  arasında  səadət 
gəlmiş, - deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
81. 
L1II.  Boz  bulud  yürüdü,  xalqın  üstünə  yağdı.  Qara 
bulud yürüdü, hamının üstünə yağdı. Taxıl (darı) yetişdi,
82.  cavan  (tər)  ot  qalxdı,  ilxıya,  adamlara  yaxşı  oldu,  - 
deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
83. 
LIV. Qulun xahişi (nitqi) bəyə müraciət edir, quzğun 
xahişi (nitqi) tanrıya yalvarır. Üstdə tanrı eşitdi, aşağıda insan.
84. 
bildi, - deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır.
LV.  İgid  ər  oldu,  qoşuna  getmiş,  qoşun  yerində
olan
85. 
natiqlər toplanmış, - deyir.  Evinə tərəf gəlsə, özü ad 
qazanmış (şöhrətlənmiş), öyrəncəli atı
86. 
cilovlu  (cilovundan  tutulmuş  halda -   zəfərlə qayıdan 
sərkərdənin  atının Cilovunda tutub  şəhərə  daxil  edərdilər)  gəlir,
- deyir. Onu bilin: yaman yaxşı(dır).
LVI.  Nəsil  verən  xoşbəxt  ayğıram.  Qoz  ağacı 
yaylağım, quşlü ağac qışlağım.
87. 
orada  durub  zövq  alıram,  -  deyir.  Onu  bilin:  o, 
yaxşıdır.
LVII. Xan oğlu ölmüş, köynəyi
395

88.  donmuş.  Xan  oğlu  nə  üçün  ölməlidir?  Bəylikdir. 
Köynəyi nə üçün donmalıdır. Günəşdə oturur1.. Onu bi-
89.  lin:  bu fal başında az əziyyəti var, ancaq sonra yaxşı
olur.
LVIII.  Oğlu anasından, atasından
90.  küsüb  qaçıb 
getmiş,  yenə 
fikirləşib  gəlmiş 
(qayıtmış),  ana nəsihəti alım,  ata sözü dinləyim, - deyib gəlmiş, 
- deyir.
91. 
Onu bilin: o, yaxşıdır.
LIX.  İlinə  çatmışı  (yaşı  çatmışı,  qocalmışı) 
yürütməyim, ayına çatmışı (azyaşlı) məhv etməyim,
92. 
yaxşısı olsun, - deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır!
LX. Doqquz sıx meşədə sığın keyikəm. Qə -
93. 
şəng  diz(im)  üstə  qalxıb  böyürürəm.  Üstdə  tanrı 
eşitdi, aşağıda insan bildi. O qədər güclüyəm, - deyir.
94. 
Onu bilin: o, yaxşıdır!
LXI. Durna quşu düşərgəsinə qonmuş, duymadan
95. 
toza  ilişmiş, uçmağı bacarmadan oturur,  - deyir.  Onu 
bilin: o, pisdir?
96. 
LX11.  Yarğun-hey vanam,  Yaylaq  dağıma  qalxıb 
yaylayır dururam, şənəm, - deyir. Onu bilin: o, yaxşıdır!
97. 
LX1II.  Xanlıq  qoşunu  ova çıxmış,  çayırın  içinə  əlig. 
keyik girmiş,  xan əliyi tutmuş. Bütün qoşun əhli
98. 
fərəhlənir,  - deyir.  Onu bilin:  o, yaxşıdır!
LXIV.  Mavi ala şahinəm.
99.  Gözəl  qayaya  qonub  gözləyirəm.  Yarpaqlı  qovaq 
ağacma qonub yaylayıram, * deyir. Onu bi-
100.  lin: o, yaman yaxşıdır!
LXV.  Kök  atın  ağzı  sərt  oldu,  sahibi  idarə  edə 
bilməz (hərfən: göndərməz), * deyir.  Onu bi-
101.  lin: o, pisdir!
İndi,  sevgili  oğullarım,  onu  bilin:  bu  fal  yazısı  yaxşıdır. 
Beləcə müxtəlif, ö-
1  S .Y .M alo v   bu  h issə n i  b e lə   tərcü m ə  edir: 
Водоем 
иссяк,  а  водосток
замерз.  Каким  образом  может  иссякнуть  водоем, 
когда  он  княжеский
Как 
может замерзнуть 
кан ал, 
когда 
он 
находится на 
солнце.
396
102.  zü bəxtinin sahibidir.
103.  Bars  ili  ikinci  aym  on  beşində  Tayküntan 
manistandakı 
(məbədindəki) 
kiçik 
dindar 
burua 
quru, 
eşidənlərimiz İsik saq un
104.  İtəçiik üçün yazdım.
QEYDLƏR
1. 
İlisu  uyğurlarının yuxu yozmasına görə,  yuxuda  Çin 
imperatorunu görmək varlanmaq və uzun ömür xəbər verir.
2. 
İlisu  uyğurlarının  fikrincə,  yuxuda qaranquş görmək 
varlanmaq əlamətidir.
23. 
İlisu  uyğurlarının  inamınca,  yuxuda  arıq  və  xəstə  ata 
minmək pis əlamətdir.
25-26.  İlisu  uyğurlarına  gön»;  yuxuda  tox  ata  minmək 
varlanmaq əlamətidir
30-32.  İlisu  uyğurlarının  inamına  görə,  yuxuda  tox  dəvə 
görmək və ona minmək arzuya çatmaq əlamətidir.
44-45.  İlisu  uyğurlarına görə, yuxuda qoyun görmək rifahı
göstərir.
47-48.  İlisu  uyğurlarının  inamına  görə,  yuxuda  pələng 
(bars) görmək yaxşılıq əlamətidir.
51. 
İlisu  uyğurlarına  görə,  yuxuda  padşah  görmək  xeyir 
əlamətidir,
53.  Uyğurların  təsəvvürünə  görə,  yuxuda  uçmaq  xeyir 
əlamətidir.
81-82,  Uyğurların təsəvvürünə görə, yuxuda yağış görmək 
xeyir,  bərəkət deməkdir.
92.  Uyğurların  təsəvvürünə  göro,  yuxuda  maral  görmək 
bütün ağrıların, çətinliklərin azalması əlamətidir.
397

SÜC)  ABİDƏSİ 
MƏTN
OV4^Y 4*>ıl:4sl9>d:.|b*:M Y >:*rf4N
' t i l  
: * M
:MıT:İY)V:*«4fM>:»»4Y:*hT:4d:PJ:r»«f b
> H tW * :Y > 4 > £ ^ m 4 H » :* h n * :4 ıY * W * 4 .N
MH 
V>:Y>4>
4
>
V
>
: *
' 4
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
398
TRANSKRİPSİYA
1.  Uyğur yiriıılə Yağlakar kan ata kəltim.
2.  Kırkız oğlı mən,  boyla kutluğ yarğan'
3.  mən.  Kutluğ bağa larkan ögə buyurukı mən.
4.  Küm, soruğum kün toğsuka, batsıka
5.  ləgdi. Bay bar crtim. Ağılım on, yılkım sansız crti.
6.  İnim yiti, urım üç, kızrnı üç crti. Eblədim. Oğlımm,
7.  kızımın kaliQsız birtim.  Marıma yüz or turuk birtim.
8.  Yeginimin, atımın körtim, amtı öltim.
9.  Oğlanım, ərdə marımınça bol, kanka tap, katığlan.
10. 
Uluğ oğulım s(ük)ə bardı.
11. 
Görmədim. r...m, oğul.
T Ə R C Ü M Ə
1.  Uyğur yerindon (mon)  Yağlakar xan ata gəldim.
2.  Qırğız oğluyam, Boyla  Kutluğ yarğan
3.  am.  Kutluğ bağa taıicanın müdrik buyuruğuyam.
4.  Səsim, sorağım (şöhrətim) gün doğana, (gön) batana
5.  dəydi (çatdı). Varlı idim. Ağılım on, ilxım sansızidi.
6.  Kiçik  qardaşım  yeddi,  mislimi  davam  etdirənim 
(oğlum)  üç,  qızım  üç  idi.  (Hamısını)  evlədim  (evləndirdim,  ərə 
verdim). Oğlumu,
7.  qızımı  başlıqsız  verdim.  Ustadıma  yüz  igid  və 
yaşamağa yer verdim.
8.  Nüvələrimi, nəticələrimi gördüm, indi öldüm.
9.  Oğlanım,  igidlikdə  ustadım  kimi  ol,  (özünü)  xan  tap, 
möhkəmlən.
I Ö. 
Böyük oğlum qoşuna getdi.
11. 
Görmədim ... oğul.
399

SEHİRKARL ARI N  SİTAYİŞİ 
MƏTN
(1) (2)  (3)  (4) (5)  (6)  (7) (8)  (9)(10)(П)(12)(13)(14)(15)(1.6)(17)(18)
Л И -
1
И Л :   j H
H
1'5
H
, p t ?
и
ш
i  
ı
r P
f 1
f
*   i
j
  h   ı
5
  i f f
j   { ı
!  H i
i f f
fc  I
ч   u.
İ  •  К  ! 
*  i   I  İ  t   1
ı 
f 
11  i  i  
I
и   >  [  я  
1
t   i
H l i ı  
I
Щ
 
|
İ
!
,  
j   J   - j  
I
!  
t   ■.  i
n m i f f   r u
J M
f t
4  4
i  1 1  и   i 
1 
4   1
i   A  
•• 
1 
i
i  i  I
4 0 0
401

(55) (56) (57) (58) (59)(6С)(61) (62)(63)(64)(65)(66) (67) (68) (69) (70)  (71) (72)
i
  ч   * - ч   ч У  
1
1
  М - Р   f !
1  r » f H t ı M * * 
1 
4
q   f 
1
' 
1 1
  ?  * 
1
1
  u   ; 
a
  i
1
1
İ l
*
J İ I »
i | f H
]  i  i
i  |   ; j
. 1  = 1 : 1 1  i l
t H
U
m
H
- m i n ]   ;] ь  Ц  u  t
(73)  (74)  (75)  (76)  (77)  (78)  (79)  (80)
1
i
\
m
t
402
T R A N S K R İ P S I Y A
1.  Barıp yüküıınlim anır)  uluğ kutıpa,
2.  tip ötündilər. 01 ödün Xirodis kan
3.  mça tip yarhkadı olarka:  yi emti
4.  amrak oğlanlarım, cdgii  kya barıi)lar,
5.  keç köqül  təgürip tiləqlər,  istəqlər!
6.  Nəçükin  bulsar sizlər,  yana yamp kəlip
7.  maQa işitdiirüqlər, mən yəmə barıp yükün  -
8.  əyin aqar,  tip tidi.  Inçıp ol moğoçlar
9.  nəçükin  Urıslımtın öntip  bardılar
10.  crsər, ol  yultuz yəmə olarnı  birlə
11.  barır crdi.  Kaçan ol  moğoçlar Bidil
12.  xımka təgdilər crsər, ol  yultuz
13.  ləbrəmədin  şük turdı.  Ötrü anta
14.  bultılar Msixa teqrik. Ol  ödin
15.  litirii yakın barıp kirdilər. Öz
16.  yüklərin açtılar, crtiidin  açıığın
17.  ötündilər kim,  kəlürmi:? crdilər
18.  üç türlüg kö/iinç:  altun,  zmuran,
19.  kıizi.  Yəmə yiikünç yiikündilər, ögmək,
20.  al kiş ötündilər ilik kan Msixa
21.  teqrikə.  01  moğoçlar ınça sakın  -
22.  ıp kirdilər. Teqri oğlı crsər,
23.  zmuran,  kiizi alğay.  İlik kan crsər,
24.  altun  alğay.  Biriik otacı,  cmçi crsər,
25.  ot, yem alğay,  tip bir kabanda
26.  urup kigürdilər.  Məqü teqri oğlı
27.  ilik  kan Msixa ol  moğoçlarır)
28.  köqlindəki  sakınçın bilü yarlıkan
29.  üç  tiirlig köziinçin ertüdin yumkı
30.  alı yarlıkadı.  Inça yarhkadı olarka:
31.  Ay  moğoçlar a,  sizlər üç tiirlig
32.  sakınç üzə kirtiqizlər: ter)ri oğlı
33.  yəmə mən ok crürmən.  İlik kan yəmə
34.  mən erürmən. Otaçı,  emçi yəmə mən
4 0 3

35.  ok erürmən, tip yarlıkadı. Sizik -
36.  siz bolup barıqlar, tip yarlıkadı. Ol
37.  moğoçlarka taş bişikniq bulunkıq -
38.  ta min üzmiş təg bir yumğak taşığ
39.  üzün birdi... Moğoçlar ol taşı alıp,
40.  öz etüzləri kötürgəli umatılar.
41.  Yılkıka yütürsər, yılkı kötürü umatı.
42.  Anıq kingəstilər, bu taş ertingüü
43.  ığar turur. Bu bir yumğak taş ... nəgü -
44.  lüg ol biziqə, yılkı yəmə kötürü
45.  umatın turur,  iltgəli umağay biz, tip
46.  sözləşdilər, ötrü antaça bir
47.  kuduğ belgürti. Ol taşığ kötürüp ol
48.  kuduğ içintə kəmişdilər. Ança a
49.  barıp kıya kərdilər. Ol kuduğ
50.  inçintə bir korkmçığ uluğ yaruk
51.  oot, yalın birlə önip kök kalık -
52.  ka təgi turur erdi.  Inçıp ol taq-
53.  lançığ ...  bclgü körüp moğoçlar
54.  aqlap, bilip, korkup töpön tüşüp
55.  yüküntilər.  Inça tiyür erdilər: biz -
56.  ir)ə tapmğu, yüküngü erdini birün -  ə
57.  ermiş biz, tapmğuka təgimsiz ermiş
58.  biz, bilmətin kuduğka kəmişmiş biz,
59.  tip ögüntilər. Ol oğurka bu kün
60.  künkə təgi moğoçlar ootka tapı -
61.  nmak tıltağı bu erür. Ol ödün
62.  belgülüg bold olarka, teqridəm
63.  vrişti utuzup antm öqi yolça
64.  yorutdı ol moğoçlanğ, Xirodis kan -
65.  ka təgmədilər. Takı yəmə bitiyü
66.  təginəlim. Zxarya uluğ dintamıq
67.  ölüm təginmişi ayığ kılınçlığ
68.  Xirodis kan elgintə. Ol ödün
69.  korda Xirodis kan bu moğoçlar
70.  yamp atın, öqi yolça barmışm