Dərs vəsaiti II hissə Ai3rhaycan Respublikası Təhsil

89 ((Qarşıdakı xərchr və ödəmələr üçün 
elıtiyatlar» hesabı 
Hesabat dövrü ərzində 
Qakq
 _  - dövrün əvvəlinə istifadə 
ehtiyatın istifadə edil- 
edilməmiş ehtiyatın məbləği hesabat 
məsi 
dövründə ehtiyatın yaradılması (onun 
 
artması) 
 
Qalıq 
- dövrün axırına istifadə edil- 
 
məmiş ehtiyatın məbləği 
165 

---

Bu və ya digər ehtiyatın məbləğlərinin yaradılmasının və istifadə 
edilməsinin  düzgünlüyü  dövrü  olaraq  smetanın  və  hesablamaların 
məlumatları  üzrə  yoxlanılır.  Hesabat  ilinin  axırında  yaradılmış 
ehtiyatların  məcburi  inventarizasiyası  həyata  keçirilir.  Xüsusi 
hesablamalar  yolu ilə  hesabat  ilindən  sonrakı  ilin  yanvarın  1-də  olan 
ehtiyatların  qalıqlarının  düzgünlüyü  yoxlanılır.  Kənarlaşmalar  aşkar 
edilən halda növbəti ilə keçən ehtiyatların düzəlişi aparılır. 
Məzuniyyətlərin  ödənilməsi  üçün  ehtiyat  müvafiq  dövrdə 
fəhlələrə  faktiki  hesablanmış  əmək  haqqından,  sosial  sığorta 
ayırmalarından  və  müvəqqəti  əmək  qabiliyyətini  itirməyə  görə 
müavinətlərin  ödənilməsindən  plan  faizi  ilə  istehsalat  və  ya  tədavül 
məsrəflərinə hər ay ayrılması yolu ilə yaradılır. 
Məzuniyyət  üçün  ehtiyatın  plan  faizi  qarşıdakı  ildə 
məzuniyyətlərin  ödənilməsi  üçün  lazım  olan  məbləğlərin,  əmək 
ödənişinin illik ümumi fonduna olan nisbəti kimi hesablanır. 
Əsas  vəsaitlərin  təmirinə  qarşıdakı  xərclərə  ehtiyat,  hər  bir 
obyektə  əsas  vəsaitlərin  təmirinə  təsdiq  edilmiş  planlar  əsasında 
hesablanmış plan məbləğlərinin istehsal və ya tədavül məsrəflərinə hər 
ay ayırmalar yolu ilə yaradılır. 
Aparılmış  təmir  üzrə  lüktiki  məsrəflər,  onun  hansı  üsulla  yerinə 
yetirilməsindən asılı olaraq uçota alınır. 
Podrat  üsulu  zamanı  bütün  təmir  işlərini  podrat  müqaviləsinə 
müvafiq olaraq kənar təşkilat yerinə yetirir. Başa çatmış işləri podratçı 
təmir  edilmiş  obyektlərin  təhvil-qəbul  aktı  ilə  sifarişçiyə  təhvil  verir, 
onun əsasında da smeta (müqavilə) dəyəri ilə ödəməyə hesab təqdim 
edir. Aksept edilmiş hesabın məbləğinə sifarişçi əsas vəsaitlərin təmiri 
üçün yaradılmış ehtiyatı azaldır. 
Təsərrüfat  üsulu  zamanı  təmir  işləri  müəssisənin  təmir  sexi 
(emalatxanası)  tərəfindən  yerinə  yetirilir.  Əsas  vəsaitlərin  aparılan 
təmiri üzrə bütün faktiki məsrəflər 23 «Köməkçi istehsalat» hesabında 
uçota alınır. Təmir başa çatdıqda akt tərtib olunur, onun əsasında faktiki 
məsrəflərin  məbləği,  əsas  vəsaitlərin  təmirinə  yaradılmış  ehtiyatın 
azaldılmasına 23 «Köməkçi istehsalat» hesabından silinir. 
Podrat tikinti təşkilatı bütövlükdə hazır tikinti məhsullarına görə 
sifarişçilərlə hesablaşmalar zamanı, obyekt smetalarında nəzərdə 
166 

---

tutulan və tikinti-quraşdınua işlərinin smeta (müqavilə) dəyərinə daxil 
edilən,  müvəqqəti  (titul  üzrə)  binaların  və  qurğuların  tikilməsini 
maliyyələşdirmək üçün işlərin yerinə yetirilməsi prosesində istehsalat 
xərclərinin vəsaitləri hesabına ehtiyat yaradır. 
Müvəqqəti (titul üzrə) binaların və qurğuların tikilməsi üzrə faktiki 
məsrəflər 30 «Qeyri-əsaslı işlər» hesabının 1-ci «Müvəqqəti (titul üzrə) 
tikililərin  inşaası»  subhesabında  müstəqim  (materiallar,  istehsalat 
fəhlələrinin əmək haqqı, inşaat maşınları və mexanizmlərinin istismarı 
üzrə xərclər) və üstəlik xərclərin (müstəqim xərclərə mütənasib olaraq 
obyektlər arasında bölüşdürülən) tərkibində uçota alınır. 
Müvəqqəti  (titul  üzrə)  qurğular  istismara  verildikcə  onların 
tikilməsinə  çəkilən  məsrəflər  30/1  «Qeyri-əsaslı  işlər»  hesabının 
kreditindən 01 «Əsas vəsaitlər» (əgər əsas vəsaitlərə aid olan bina və 
qurğu  tikilibsə)  və  ya  12  «Azqiymətli  və  tez  köhnələn  əşyalar» 
hesabının debetinə (əgər əsas vəsaitlərə aid edilməyən qurğu istismara 
verilibsə)  eyni  zamanda  bu  obyektlər  üzrə  onların  dəyərinin  100% 
ölçüsündə  köhnəlmə  hesablanmaqla  və  onu  yaradılmış  ehtiyatın 
azalmasına aid etməklə silirlər.