Dərs vəsaiti kim I q r if verilm işdir nurlar bak i-2014 e lm I red a k to rla r: akademikVasım

Tanışolma, təqdimetmə, salamlaşma və vidalaşma etiketlə­
rinin formulları. 
İstənilən ünsiyyət aktlan başlanğıc, əsas və yekun 
hissəyə malikdir. Əgər nitqin ünvanlandığı adam nitqin subyektinə 
tanış deyilsə, ünsiyyət tanışlıqdan başlayır. Həm də bu tanışlıq 
bilavasitə və bilvasitə ola bilər. Mədəni davranış qaydalarına görə, 
tanış olmayan adamla söhbətə başlamaq və özünü təqdim etmək 
qəbuledilməzdir. Lakin elə hallar olur ki, bunu etmək zərurəti yaranır.
Bu halda etiket aşağıdakı form ullardan istifadəni m əqbul sayır.
- İcazə ver(in) sizinlə (səninlə) tanış olum.
- Mən Sizinlə (səninlə) tanış olmaq istərdim.
- İzn verin, sizinlə tanış olum.
- Gəl(in) tanış olaq.
- Tanış olaq.
- Tanış olsaq, yaxşı olardı.
M üəssisə, ofis, idarələrdə məmurlardan biri ilə danışıqlar
aparm alı və ona özünüzü təqdim etm əlisinizsə, aşağıdakı fo rm u l­
lardan istifadə edə bilərsiniz
:
- İcazə verin (izninizlə) özümü təqdim edim.
- M ən Həsən Məmmədovam.
- Həsən Məmmədov.
- Lalə Əhmədova.
Əgər gələn adam özünü təqdim etməyibsə, bu halda məmur 
soruşur:
- Sizin soyadınız?
- Adınız, soyadınız?
- Adınız nədir?
Bir çox ölkələrdə artıq illərdən bəridir ki, tamşqlıq zamanı vizit 
kartlarından istifadə olunur. Bizdə də artıq bu təcrübədən istifadə 
edilməyə başlayıb. Vizit kartı tanışlıq zamanı qarşı tərəfə təqdim olu­
nur. Kartın təqdim edildiyi adam onu almalı, ucadan oxumalı, son­
71

---

ra söhbətin keçirildiyi otaqda, arxasında əyləşdiyi masanın üzərinə, 
qarşısına qoymalıdır ki, həmsöhbətinin adım düzgün tələffüz etsin.
Tərəf-müqabilləri bir-birinə təqdim edən vasitəçi şəxs təqdim­
etmə ardıcıllığım və etiket formasını seçərkən təqdim edəcəyi 
insanların xidməti mövqeyini, yaşını, cinsini, tərəflərin əvvəllər 
görüşüb-görüşmədiklərini, bir-biri haqqında məlumatları olub-ol­
madığım nəzərə almalıdır.
Təqdimat birtərəfli və ikitərəfli olur. Birtərəfli təqdimetmə 
zamanı, adətən iclasa, müşavirəyə, hansısa təntənəli yığıncağa, 
brifinqə, görüşə yığılanlar bu tədbirin təşkilatçılarını, yaxud top­
lananların çox hissəsinə tanış olmayan iştirakçıları təqdim edirlər.
Təqdimetmə formulu:
- Buyurun, tanış olun. Hüseynova Günel, Məmmədov Adil.
- Sizi Günel xanımla tanış etmək istəyirəm.
- Sizi professor Fazil Kərimovla tanış etmək istəyirəm.
- İzn verin S iz i.... tanış edim.
- S iz i... təqdim etmək istəyirəm.
Bəzən təqdimatdan sonra, xüsusilə qeyri-rəsmi şəraitdə, yeni 
tanış edilmiş adamlar bir-birinə xoş sözlər söyləyə bilərlər:
- Çox xoşdur (şadam)!
- Sizinlə tanış olmağıma çox şadam.
- Sizinlə tanış olmaqdan çox məmnunam!
Etiket həm də davranış normasını müəyyən edir. Kişini qadına, 
yaşca kiçik olanı böyüyə, əməkdaşı müdirə təqdim etmək lazımdır.
Tanışların, bəzən tanış olmayan insanların rəsmi və qeyri- 
rəsmi görüşləri 
salam lam a
ilə başlayır.
Azərbaycan dilində əsas salamlama -
salam
sözüdür. Bu ifadə 
dilimizə ərəb dilindən keçərək salamatlıq, sülh mənasını verir.
Bu forma ilə yanaşı, görüş vaxtı ilə bağlı salamlamalar da ge­
niş yayılmışdır:
- Sabahınız xeyir!
- Axşamınız xeyir!
Ümumişlək salamlamalardan başqa, görüşməkdən duyulan 
sevinci, salamlanana hörməti, ünsiyyət arzusunu bildirən salamla­
malar da mövcuddur:
72

---

- Sizi görməyimə (çox) şadam!
- İzn verin Sizi salamlayım!
- Xoş gördük!
- Xoş gəldiniz!
Hərbi xidmətçilər arasında hərbi salam verməklə salamlaş­
malar qəbul edilib. Bu salamlaşma forması ilə keçmiş hərbi xid­
mətçiləri tanıyırlar.
Salamlaşmalar çox zaman əlsıxmalarla müşayiət edilir ki, bu, 
verbal şəkildə ifadə edilən salamlaşmanı əvəz edə bilər.
Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, qadınla kişi görüşürsə, kişi qa­
dının öz əlini uzadacağını gözləməlidir. Əgər qadın bunu etmirsə, 
kişi yüngülcə baş əyməklə qadına öz hörmətini bildirmiş olur.
Görüşənlər bir-birindən aralıdadırsa, salamlaşmanın qeyri- 
verbal ekvivalenti kimi yüngülcə başəymə, əllərini birləşdirməklə 
yuxarıya qaldırıb dostcasına yelləmək, kişilər üçün bəzən şlyapanı 
azca başından qaldırmaq hərəkətlərindən istifadə oluna bilər.
Nitq etiketi həm də davranışın xarakterini, yəni salam lam anın 
növbəliliyini nəzərdə tutur.
Birinci salamlayır:
• K işi-q a d ın ı;
• Yaşca kiçik olan - böyük olanı;
• Yaşca kiçik olan qadın - yaşca özündən çox böyük olan kişini;
• Vəzifəcə kiçik olan - vəzifəcə böyük olanı;
• Nümayəndə heyətinin üzvü - heyətin rəhbərini (öz heyəti, 
yaxud xarici olmasından asılı olmayaraq).
Nitq formullarının sonuncu qrupu aynlm a formullarıdır. Onlar 
aşağıdakıları ifadə edir:
• Arzulamalar: Yaxşı yol! Görüşənədək!
• Yeni görüş ümidini: axşama qədər (sabaha, şənbəyə, yaxud 
bazara qədər). Ümidvaram ki, ayrılığımız az sürəcək. Tezliklə 
görüşmək ümidi ilə.
• Bir də görüşmələrinə inanmadıqları halda, ayrılığın uzun sü­
rəcəyi halda: Əlvida! Çox güman ki, daha görüşməyəcəyik! Haq­
qınızı halal edin!
73

---