Dərs vəsaiti kim I q r if verilm işdir nurlar bak i-2014 e lm I red a k to rla r: akademikVasım

IV mərhələnin nəticələri 
Tərəfdaşın mənfi keyfiyyətlərinin aş­
kara çıxarılması iləbağlı axtarışlar nəticəsində siz onun xarakterinin 
elə cizgilərini aşkara çıxarırsınız ki, onlar əvvəllər aşkara çıxmır­
dı və sizə məlum deyildi. Belə keyfiyyətlər müəyyənləşdirildikdə 
siz onların aşkarlanması üsullarını nəzərə almalı və onların ört- 
basdır olunması səbəbini müəyyən etməlisiniz. M əhz bu səbəbdən 
həmsöhbətin şəxsiyyətinin quruluşunda belə keyfiyyətlərin rolu 
daha anlaşılan olur.
IV mərhələnin əhəmiyyətli nəticələri - ünsiyyətə maneə olan 
vərdişlərin (fikir dağınıqlığı, həmsöhbətin laqeyd dinlənilməsi, sö­
zünün kəsilməsi və s.) aşkara çıxarılmasıdır
Beləliklə, 
ünsiyyətin 
IV 
mərhələsinin 
sonuna 
yaxın 
həmsöhbətinizin müsbət keyfiyyətləri müəyyən edilir, mənfilərin 
isə müntəzəm surətdə üzə çıxmaq xüsusiyyətinə malik olmasını 
nəzərə almaq lazım gəlir.
V mərhələ.
Tərəfdaşa uyğunlaşma və əlaqənin yaradılması
Siz artıq tərəfdaşınızın əsas müsbət cəhətlərini və çatışmazlıqlarım 
müəyyənləşdirmisiniz. Deməli, ona məqsədyönlü təsir göstərmək, 
qarşılıqlı inama əsaslanan münasibətlər qurmaq üçün zəmin möv­
cuddur. Burada qarşılıqlı münasibətlərin ən optimal səviyyədə sax­
lanması daha mühümdür.
Bu, yalnız onların sizin potensiallarınızın daha səmərəli isti­
fadəsinə şərait yaradılmasına imkan verən şəkildə bölüşdürülməsi 
zamanı mümkündür. Bu halda ünsiyyətin hər bir iştirakçısının ifa 
etdiyi rol qarşı tərəfin istəklərinə müvafiq olur. Rollar qarşılıqlı ta­
mamlama prinsipi ilə bölüşdürülür. Bundan başqa, birgə davranış 
qaydaları da işlənib hazırlanır.
V 
mərhələdə bir şəxsiyyətin digərinə uyğunlaşmasını tənzim­
ləyən mexanizmlər (yəni bir insanın xüsusiyyətləri digər insanla 
qarşılıqlı fəaliyyət baxımından optimal olana qədər tənzimlənir) 
əsas yer tutur. Onları uyğunlaşdıncı adlandırmaq olar. Digərləri,
107

---

yəni uyğunlaşma prosesini təmin edənlər təshihlə (korreksiya ilə) 
bağlıdır. Bu mexanizmlər qarşılıqlı təsirə daimi düzəlişlər edilməsi 
ilə optimal rejimi müəyyən edir.
Ünsiyyətin bu mərhələsində sizin taktikanız bərabərhüquqlu 
dialoqun aparılmasına gətirib çıxarmalıdır. Tərəfdaşınızın etdiyi 
güzəştlərə görə narahatlıq keçirə biləcəyi hər bir halın aradan qal­
dırılmasına çalışmaq lazımdır. Buna görə də bütün üsullar tərəfdaşı­
nızda qarşılıqlı fəaliyyətə meyl yaratmaq üçün istifadə olunmalıdır.
«İlkin hərəkətlər» üsulu.
Hansısa arzuolunmuz keyfiyyət, 
yaxud xüsusiyyətin meydana çıxması təhlükəsi yarandıqda 
vəziyyətin yumşaldılması məqsədəuyğundur. Əgər inciklik yara­
nırsa, bu halda belə xəbərdarlıq edilə bilər: «Xahiş edirəm, mənim 
indi Sizə söyləyəcəklərimdən inciməyəsiniz». Mümkün qəzəb an­
larının da qarşısını aşağıdakı şəkildə almaq olar: «Xahiş edirəm, 
indi eşitdiklərinizə görə əsəbiləşməyəsiniz».
« Tənzimlənməsi tələb olunan keyfiyyətin göstərilməsi» üsulu
müəyyən hərəkətlərin gözlənilməsinin köməyi ilə uyğun davra­
nış motivasiyasını işə salmağı nəzərdə tutur: «Sizin səbrsizliyinizi 
bildiyimə görə, hər halda, bir qədər dözməyinizi xahiş edirəm, 
çünki bu, mövcud məsələnin həlli üçün zəruridir».
(.(.Əmələ gəlmiş uyğunluğun qabardılması və təsdiq edilməsi»
üsulu.
Tərəf- müqabil hansısa əlbir fəaliyyətin yalnız başlanğıc 
uyğunlaşmanın mövcud olması halında mümkün olacağına aid 
kifayət qədər aydın anlayışa malik olur, bu halda qeyd etmək la­
zımdır ki, uyğunlaşma artıq mövcuddur. Məsələn, «Biz hər hansı 
məsələni birgə həll edə biləcəyimizə görə, yaranmış vəziyyəti də 
birlikdə müzakirə etməliyik. Bu halda biz, lazım olan və düzgün 
nəticəyə gələ bilərib).
«Məsləhət üçün müraciət etmək» üsulu.
Bu üsula o halda 
müraciət edilir ki, tərəfdaşın passiv mövqeyi müəyyən edilir və 
onun əhəmiyyətinin yüksəldilməsi tələb olunur. Üsul qarşı tərəfdə 
ümumi planların və davranış proqramının işlənməsinə fəal qoşul­
maq arzusunun yaranmasına səbəb olur.
Məhz ünsiyyətin son mərhələsində sizin tərəfdaşınızla bağlı 
öncədən keçirdiyiniz diaqnozlaşdırmanın düzgünlüyünü yoxla­
108

---

maq imkanı meydana çıxır. Yalnız indi siz ondan gizli saxladığı 
xüsusiyyətləri barədə bu və ya digər şəkildə dostyana mülahizələr 
eşidə bilərsiniz (insanın özünün zəruri hesab etdiyi formada).Bu 
onun mənfi hərəkətləri, zəif yerləri, pis vərdişləri ola bilər.
Gizlədilən xüsusiyyətlər kimi həm də həmsöhbətinizin ayn- 
ayn anlayışları, baxışları, davranış prinsipləri, məqsədləri göstərilə 
bilər. Şəxsiyyətin mənfi cəhətləri haqqında IV mərhələdə əldə 
edilmiş dağınıq məlumatlardan fərqli olaraq, bu mərhələdə sizin 
tam bir məlumat əldə etmək imkanınız olacaq. Bu zaman həm də 
özünüzün hərəkətlərinizə aid dəyərləndirməni, başqalarının rəyini 
öyrənməyiniz çox mühümdür. İnsan özü, hərəkətləri, həmçinin baş­
qalarının hərəkətləri haqqında özü üçün xarakterik olan ifadələrlə 
danışmağa başlayır.
V