Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

Liberal istiqamət,
ölkə iqtisadiyyatında xüsusi mül-
kiyyətin üstün mövqe tutması; bazar iştirakçılarının (sub-
yektlərinin) sərbəstliyinin qanunvericiliklə qorunması; 
dövlət tənzimlənməsinin məhdud xarakter daşıması; əha-
linin bir sıra gündəlik yaşayış problemlərinin həllindən 
dövlətin təcrid edilməsi; sosial məqsədlərə ayrılan vəsaitin 
ilk növbədə işsizlərə və əhalinin aztəminatlı təbəqəsinin 
ehtiyaclarının ödənilməsinə yönəldilməsi; büdcədən döv-

---

218 
lət xəttilə ayrılan investisiyaların, habelə müxtəlif təyinatlı 
dövlət orqanları xərclərinin xüsusi çəkisinin aşağı olması 
meyli ilə səciyyələnir. Bu istiqamətdən və onun müxtəlif 
ünsürlərdən ayrı-ayrı ölkələrdə, xüsusilə daha yüksək inki-
şaf etmiş ölkələrdə istifadə olunmuşdur. O cümlədən də 
ABŞ-da, İngiltərədə, Fransada, Kanadada istifadə olunmuş 
və olunmaqdadır. 
Sosial – yönümlü istiqamət,
ölkənin təsərrüfat hə-
yatında dövlət bölməsinin payı az olan qarışıq iqtisadiyya-
tın geniş fəaliyyəti; dövlət tənzimlənməsinin əhatəliyi; 
əhalinin bütün təbəqələrinin sosial müdafiəsi və onların 
pulsuz, yaxud güzəştli şərtlərlə təhsil alması, tibbi xidmət-
lərdən istifadə etməsi ilə xarakterizə olunur. Bu istiqamət 
II dünya müharibəsindən sonra Almaniya Federativ Res-
publikasında tətbiq edilərək, dağılmış bir ölkənin təsərrü-
fat həyatının bərpasında və nisbətən qısa müddətdə əhali-
nin həyat səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldilmə-
sində mühüm rol oynamışdır. Tanınmış iqtisadçı və siyasi 
dövlət xadimi Erhadın adı ilə bağlı olan sosial yönümlü 
istiqamət, eyni zamanda alman yaxud neoliberal model də 
adlanır. Bu yolun müxtəlif prinsip və ünsürlərindən ayrı-
ayrı ölkələrdə, xüsusilə, bazar münasibətləri iqtisadi siste-
minə keçid mərhələsində olan ölkələrdə, o cümlədən də 
Azərbaycan Respublikasında istifadə olunmuşdur. 
Sosial-demokrat
istiqamət öz mahiyyəti və prinsip-
ləri etibarilə sosial yönümlü bazar iqtisadiyyatına oxşar 
olsa da, lakin bu modelin bir sıra özünəməxsus cəhətləri 
vardır. Həmin xüsusiyyətlərindən ölkənin təsərrüfat həya-
tında dövlət bölməsinin (mülkiyyətinin) mühüm yer tut-
masını; dövlət büdcəsinin əhəmiyyətli rol oynamasını; 
əmək münasibətlərinin ümummilli və dövlət maraqları sə-

---

219 
viyyəsində tənzimlənməsini; hökumətin sosial siyasətinin 
əhalinin bütün təbəqələrinin mənafeyinin nəzərə almasını; 
işsizliyin azaldılması və işçilərin peşə-sənət ixtisaslarının 
təkmilləşdirilməsi istiqamətindəki tədbirlərin həyata keçi-
rilməsini qeyd etmək olar. Müxtəlif ölkələrin tarixi inkişaf 
mərhələlərində, məsələn əsasən Skandinaviya dövlətlərin-
də, habelə İspaniya, Yunanıstan, Portuqaliyada bu istiqa-
mətdən istifadə olunsa da, bütün dünyada İsveç modeli 
kimi məşhurlaşmışdır. Çünki İsveç iqtisadiyyatı bu istiqa-
mətin tətbiqi nəticəsində daha çox uğurlar qazanaraq, so-
sial-iqtisadi inkişaf səviyyəsinə (iqtisadi inkişaf indeksinə) 
görə, hazırda dünyada ən öndə gedən dövlətlər sırasındadır.