Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 2,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Monetarizm
konsepsiyasının tərəfdarları (M.Frid- men, A.Şvarts, K.Uorberton, D.Meyzelman, F.Keyçen və başqaları) iqtisadiyyatı idarəetməni ilk növbədə pul küt- ləsi, onun emissiyası, dövriyyədə və ehtiyatda olan pulun kəmiyyətinə dövlət nəzarəti edilməsində, habelə büdcənin balanslaşdırılmasında, yüksək bank faizləri- nin müəyyənləşdirilməsində görmüşlər. Bu mənada mone- tarizm, bütövlükdə pul amilinin (“fenomeninin”) ölkənin təsərrüfat həyatında başlıca rol oynadığını əsaslandıran stabilləşdirmə nəzəriyyəsi kimi səciyyələndirilir. Bu nəzəriyyənin banisi M.Fridmen “Seçim azadlı- 85 ğı” kitabında yazırdı ki, bütün böyük iqtisadi sarsıntılar, böhranlar, işsizlik, inflyasiya halları “bazar iqtisadiyyatı- nın qeyri-sabitliyi ilə deyil, dövlətin səhv pul siyasətinin nəticəsidir”. Monetaristlər ümumiyyətlə dövlətin ölkənin təsərrüfat həyatı məsələlərinə qarışmasının əleyhinə olsa- lar da, lakin yalnız bir məsələdə, yəni ölkədə pul kütləsini kəmiyyəti və onun üzərində ciddi dövlət nəzarətini zəruri hesab etmişlər. Onlar C.Keynis və onun davamçılarının məcmu tələbin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi tədbirləri- nə qarşı çıxaraq göstərmişlər ki, belə bir siyasət bazar qüv- vələrinin real nisbətini pozur və uzunmüddətli dövrdə in- flyasiya prosesinin sürtələnməsinə xidmət edir. M.Fridmenin fikrincə, bazar iqtisadi sisteminə dövlət müdaxiləsi qısamüddətli dövr ərzində müəyyən müsbət nəticə versə də, gələcək perspektivləri nəzərə almaqla, o “bazar münasibətlərinə mümkün qədər az və ehtiyatla mü- daxilə etməlidir”. Monetaristlər ölkə iqtisadiyyatını 2 sahəyə - real iq- tisadiyyat və pul tədavülü dairəsinə ayırmışlar. Bu böl- güyə əsasən real iqtisadiyyata əmtəə-xidmətlərin istehsalı və satışı daxil edilərək, orada bazar prinsiplərinin fəaliyyə- ti əsaslandırılır. Pul tədavülü dairəsinə isə real iqtisadiy- yatla müqayisədə xarici bir amil kimi, böhran törədən şərtlər mövqeyindən yanaşıdır ki, həmin sfera dövlətin fəaliyyəti ilə bağlıdır. Ona görə də monitaristlər dövlətin vəzifəsini, iqtisadiyyatın real sahəsinə qarşılıqlı münasi- bətdə pul tədavülü dairəsini neytrallaşdırmaqda, bazar me- xanizminin fəaliyyəti üçün daha əlverişli şərait yaratmaq- da, ən başlıcası isə əmtəə bazarını zəruri miqdarda pul kütləsi ilə təmin etməkdə görmüşlər. 86 XX əsrin 70-ci illərində dünya kapitalizm sistemin- də təkrar istehsal prosesi şərtlərinin xeyli dəyişməsi, enerji böhranı, iqtisadi artım templərinin zəifləməsi, müxtəlif xammal növlərinin çatışmaması, daxili və xarici bazarlar- da satış həcminin azalması, inflyasiya əlamətləri moneta- rizm nəzəriyyəsi müddəalarının yayılmasına, habelə təsər- rüfat həyatında dövlət siyasəti səviyyəsində tətbiqinə əlve- rişli imkanlar yaratmışdı. Dünyanın müxtəlif ölkələrində, xüsusilə də postsovet və postsosialist məkanında formalaşmış müstəqil dövlət- lərdə, o cümlədən də Azərbaycan Respublikasında, mone- tarizm ideyalarının müəyyən cəhətlərindən yaradıcılıqla istifadə olunmuşdur. Monetarizmlə bağlı və onun davamı kimi formalaşan Yüklə 2,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|