Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmişdir

Nitq mədəniyyətinin dil haqqında elm kimi vəzifələri: 
Nitq mədəniyyətinin əsas 
vəzifələrindən biri ədəbi dilin və onun normalarının mühafizəsidir. Bu mühafizə milli 
əhəmiyyət kəsb edir, çünki ədəbi dil milləti dil cəhətdən birləşdirir. Ədəbi dilin yaranması, 
formalaşması mürəkkəb məsələdir. Bu prosesdə cəmiyyətin qabaqcıl, mədəni hissəsi aparıcı 
rol oynayır. İnsan fəaliyyətdə olduğu vaxtın böyük hissəsini danışır, dinləyir, oxuyur, yazır, bir 
sözlə, nitq fəaliyyəti ilə məşğul olur. Müasir dövrdə cəmiyyət bizdən düzgün, anlaşıqlı, ifadəli 
danışmağı və yazmağı tələb edir.
 
Bu baxımdan 
nitq mədəniyyəti
dil haqqında 
elm kimi
bizə: 

ədəbi dilin normalarına yiyələnməyə, 

ədəbi dili bəsit, primitiv nitqdən ayırmağa,

dilimizi korlayan sözlərdən təmizləməyə, azad olmağa komək etməlidir.
Nitqin cəmiyyətdə və insan həyatında bilik və təcrübənin ötürülməsi, mənəvi 
zənginliyin inkişafı, təlim-tərbiyə, şəxsiyyətlərarası və kollektiv əlaqənin qurulması, bir-birinə 
təsir və nüfüzetmə vasitəsi kimi rolu böyükdür. 
“İnsanlara necə təsir etməli və dost qazanmalı” kitabının müəllifi Deyl Karneqi yazır: 
“Məşhur olmağın ən qısa yolu danışmaq bacarığıdır. İnsanlara və özünə inamı olan hər kəs 
demək olar ki, cəmiyyətdə xoş və arzuolunan kimi danışa bilər”(Карнеги Д. 2006). 
Dil ondan istifadəni bacaran hər kəsin əlində güclü silahdır. Biz bu zərif alətdən istifadə 
etməyi necə bacarırıq? Məgər hamı gözəl, inandırıcı, məntiqli, təsirli danışmağı bacarırmı? 
Sözsüz ki, nitq mədəniyyəti və natiqlik sənətinin əsaslarını mənimsəyərək, onlardan 
praktik istifadə edən hər kəs özünə güvənərək inamlı və ünsiyyətcil ola bilər. Sözdən 
yararlanaraq məntiqli danışan hər kəs həyatda uğur qazanır. Lakin iti məntiqə və gözəl nitqə 
malik olmaq üçün daima öz üzərində sistematik işləmək, lazımi vərdişləri əldə etmək gərəkdir. 
Nitq mədəniyyəti haqqında təlim Qədim Yunanıstanda və Romada natiqlik sənətinin 
nəzəriyyə və praktikasından doğmuşdur, yaranmışdır.
Nitqi necə inandırıcı, ifadəli, yığcam, anlaşıqlı, dəqiq, münasib, zəngin və təmiz etmək 
olar? Bu məsələ hələ e.ə. IV əsrdə natiqləri, alimləri, ictimai xadim və sənətkarları 
düşündürmüşdür. O dövrdən etibarən ritorika, bəlağət elmi yaranmışdır. 
XIX əsrdə ritorikanı üslubiyyat əvəz etdi. Onun əsasında isə XX yüzillikdə bir elm kimi 
nitq mədəniyyəti elmi formalaşmışdır. 
Nitq mədəniyyətinin əsasını dörd komponent təşkil edir: