119
Bunlarda xəbəri mübtədadan hasil etmək mümkündür
(məsələn,
2+7=9). Bu qəbildən olan cümlələr də təcrübədən kənar xarakter daşıyır.
Buna görə də ciddi yanaşdıqda onlar da bilik deyildir, tavtologiyadır. Onlar
dünya haqqında heç bir əlavə informasiya vermir. Onların həqiqiliyi
tamamilə dilin qaydaları ilə müəyyən edilir. Belə cümlələr şeylərin hər cür
faktiki vəziyyətində həqiqi olurlar. Neopozitivistlər riyaziyyatın və
məntiqin müddəalarını belə tavtologiya hesab edirlər.
Beləliklə məntiqi pozitivizm yalnız elə mülahizələri mə‟nalı hesab
edir ki,
onlar ya faktlar haqqında olan mühakimələri, yaxud da belə
mühakimələrdən çıxarılan məntiqi nəticələri ifadə edir.
Cümlələrin mə‟nalara görə yoxlanılması əməliyyatı
verifikasiya
(hərfi mə‟nası həqiqət axtarma deməkdir)
adlanır. Verifikasiya
prinsipinə görə yalnız təcrübi surətdə yoxlanıla bilən (heç olmazsa dolayısı
ilə) cümlələr mə‟naya malikdir. Məntiqi pozitivizm təcrübədən kənar, me-
tafizik cümlələri aşkar etməkdə verifikasiya prinsipinə böyük əhəmiyyət
verirdi. Lakin bu prinsipə bəslənilən ümidlər özünü tam doğrultmadı. Belə
ki, o elmin strukturuna və dinamikasına uyğun gəlmirdi. Odur ki, həmin
prinsipə qarşı bir sıra e‟tirazlar özünü göstərdi: 1)
Elmdə həmişə elə
biliklər olur ki, onları bu gün üçün yoxlamaq mümkün deyildir
. Lakin
onlar sonradan müşahidə texnikası və eksperimentin inkişafı nəticəsində
yoxlanıla bilir. Məsələn, səma cisimlərinin kimyəvi tərkibi haqqında
məsələni O.Kont yoxlanıla bilmədiyi üçün metafizik hesab edirdi.
Göstərirdi ki, onu heç vaxt prinsipcə müəyyən etmək mümkün deyildir.
Lakin onun ölümündən iki il sonra spektral analiz metodu kəşf olundu və
onun əsasında səma cisimlərinin kimyəvi tərkibini müəyyən etmək
mümkün oldu. 2)
Dostları ilə paylaş: 
