Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

siyasi 
münasibətlər, siyasi institutlar 
və
siyasi ideologiya 
vasitəsilə həyata 
keçirilir. Birinci tərəf (siyasi münasibətlər) böyük insan qrupları arasında 
siyasi hakimiyyətə nəzərən olan münasibətləri ifadə edir. Ikinci (siyasi 
institutlar) vətəndaşların siyasi fəaliyyətinin təşkili formalarını, siyasi 
təşkilatları əhatə edir. Üçüncü tərəf (siyasi ideologiya) insanların siyasi 
fəaliyyətini şüurda sistemli şəkildə əks etdirən baxışların, ideyaların və 
nəzəriyyələrin məcmusudur. 
Siyasət iqtisadiyyat ilə sıx əlaqədədir. Bu iki tərəf dialektik 
vəhdətdə çıxış edir. Bir tərəfdən siyasətin, siyasi fəaliyyətin formalaşması 
xeyli dərəcədə iqtisadi həyat göstəriciləri ilə şərtlənir. Digər tərəfdən 
siyasət iqtisadi inkişafa fəal əks tə
'
sir göstərir. Məsələn, müasir dövrdə 
əsas yeri tutan bazar iqtisadiyyatına keçmək siyasi ideologiyası yeni iqti-
sadi reallığın yaranmasına gətirib çıxarır. Nəzərdə tutulmalıdır ki, siyasət 
ilə iqtisadiyyatın qarşılıqlı əlaqəsi birbaşa və xalis şəkildə baş vermir. 
Başqa sözlə deyilsə, həmin prosesə digər amillər (müasir elmi- texniki 
tərəqqi, ekoloji mühit, milli psixologiya, din amili və sair) əhəmiyyətli 
dərəcədə tə
'
sir göstərir. 
Cəmiyyətin siyasi həyatı xeyli dərəcədə onun mə
'
nəvi 
mədəniyyətinin tə
'
siri altında formalaşır.
Mə
'
nəvi mədəniyyət sisteminə 
daxil olan əsas elementlər (mə
'
nəvi dəyərlər, ideyalar, adət və ən
'
ənələr, 
davranış normaları), siyasi institutların formalarının (məsələn dövlət quru-
luşunun) seçilməsində və onların fəaliyyətində mühüm yer tutur. 
Bütövlükdə mə
'
nəvi mədəniyyətin siyasi həyata tə
'
siri aşağıdakı 
istiqamətlər üzrə baş verir: fərdlərin sosiallaşması və formalaşması; 
dəyərlər sisteminin yaradılması və tətbiq olunması; fəaliyyət, hərəkət və 
davranışın ümumi etalonlarının işlənib hazırlanması; müəyyən 
institutların, 
təşkilatların 
və 
sistemlərin 
yaradılması. 
Mə
'
nəvi 
mədəniyyətin siyasi həyata tə
'
siri özünün ən parlaq ifadəsini siyasi 

---

413 
mədəniyyətdə tapır. Siyasi mədəniyyət insanların hakimiyyətə 
münasibətini ifadə edir, siyasətin formalaşması və həyata keçirilməsi 
üsullarını göstərir. 
Cəmiyyətin siyasi həyatı buradakı siyasi institutların məcmusunu 
ifadə edən 
siyasi sistem
ilə sıx bağlıdır. Cəmiyyətin siyasi sistemi çox 
mürəkkəb məzmuna malikdir. Onun tərkibində institusional (təşkilatlar, 
tə
'
sisatlar); tənzimedici (normalar); funksional (vahid sistem daxilində 
elementlərin funksiyası, siyasi rejim); ideoloji (nəzəriyyə və baxışlar) və 
kommunikativ (əlaqələndirici, birləşdirici) səpkiləri ayırmaq olar. Siyasi 
sistemin bu səpkiləri içərisində birincisi, yə
'
ni cəmiyyətin 
siyasi təşkili
daha çox diqqəti cəlb edir. Onun əsas tərəfləri dövlət, siyasi partiyalar və 
ictimai- siyasi təşkilatlardır. 
Müasir cəmiyyətdə