Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Məhz istehsal sayəsində insanların tarixi ictimai xarakter kəsb 
edir. Sosial şəraitin ayrı- ayrı tərəflərini istehsal etməklə insan həm də 
öz- özünü istehsal edir. Din, ailə, dövlət, hüquq, əxlaq, elm, incəsənət 
və sair təkrar istehsalın xüsusi növləridir. 
Insanlar cəmiyyət daxilində öz həyatlarını tə
'
min etmək üçün bir 
sıra funksiyalar (iqtisadi funksiya, zorakılıq üzərində nəzarət, biliklərin 
inkişaf etdirilməsi, özünüməhdudlaşdırma qabiliyyətinin inkişafı 
funksiyası) yerinə yetirməli olur. Qeyd edək ki, müxtəlif tarixi dövrlərdə 

---

365 
həmin funksiyaların yerinə yetirilməsi səviyyəsi və onların ictimai həyatda 
rolu eyni deyildir.

---

366 
II FƏSIL 
ICTIMAI HƏYATIN ƏSAS SFERALARI. 
IQTISADI HƏYATIN FƏLSƏFI SƏPKISI. 
1. Ictimai həyatın sferaları 
Cəmiyyətin fəlsəfi təhlilinin çıxış nöqtəsi ona müxtəlif 
yarımsistemləri, prosesləri və tərəfləri əhatə edən çoxpilləli vahid orqa-
nizm kimi yanaşmaqdır. Bununla əlaqədar belə bir sual qarşıya çıxır: onu 
öyrənərkən hansı me'yardan çıxış etməklə tərkib hissələrinə ayırmaq olar? 
Qeyd edək ki, cəmiyyətin daxili bölgüsündə müxtəlif me'yarlardan istifadə 
olunur. 
Hər şeydən əvvəl 
göstərilməlidir ki, cəmiyyət təkcənin, xüsusinin 
və ümuminin ayrılmaz vəhdətidir. Bu keyfiyyət ictimai həyatın ən başlıca 
tərəfidir. 
Sonra,
cəmiyyəti təbii yarımsistemə və ictimai yarımsistemə 
ayırmaq olar. 
Birinci tərəf 
aşağıdakı amilləri əhatə edir: insan nəslinin 
istehsalı və təkrar istehsalı; coğrafi mühit və ölkənin geopolitik vəziyyəti; 
nəsillər arasında təbii münasibətlər və sair. 
Ikinciyə-
ictimai 
yarımstruktura insan amili, ictimai həyatın istehsalı və təkrar istehsalı dax-
ildir. Bunlarla yanaşı sosial sistemi birlik formalarına görə (cəmiyyət, so-
sial qrup, millət, xalq və sair), yaşayış məskənləri tipinə görə (şəhər, 
şəhərtipli qəsəbə və kənd), habelə peşə, demoqrafik, yaş, cins və sair 
əlamətlərə görə də bölmək olar. 
Nəhayət,
cəmiyyəti differensiasiya etməyin çox mühüm və son 
zamanlarda əksəriyyət tərəfindən qəbul edilmiş bir növü onu ictimai sfe-
ralar üzrə ayırmaqdır. Bu bölgüyə əsasən cəmiyyət iqtisadi, sosial, siyasi 
və mə'nəvi sferalara ayrılır. Onun əsasında iki əsas əlamət durur. Onlardan 
birincisi müvafiq sferada ictimai