Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

 

---

ŞƏFİQƏ MƏMMƏDOVA (30 MART 1945) 

 

Milli teatr sənətimizdə nadir aktrisa olub ki, səhnəyə ilk addımından ulduz kimi işıq saçsın, 

dünya dramaturgiyasının tacı sayılan  əsərlərdə baş rolları oynayıb misilsiz qələbələr qazansın. 

Həmin nadir sənətçilərdən biri də  Şəfiqə  Məmmədovadır. O,  yaradıcılığı daxili ehtirası, çılğın 

romantik pafosu, həssas lirizmi, çoxsaylı psixoloji dərinliyi, səhnə  hərarəti, faciə temperamenti, 

yumor cazibədarlığı, satirik məna yükü ilə seçilən sənətkardır. Eyni gündə gündüz Vilyam Şekspirir 

"Fırtına" faciəsinin tamaşasında Ariel oynayıb salonu titrədən aktrisa, axşam Anarın "Adamın 

adamı" satirik komediyasında Nazlı  Qəmzəli kimi tipik məişət personajını qrotesn boyalarla rəsm 

edib. 

Şəfiqə Haşım qızı  Məmmədova 30 mart 1945-ci ildə  qədim Azərbaycan  şəhəri, hazırda 

Dağıstan Muxtar Respublikasının nəzdindəki Dərbənd şəhərində doğulub. Azərbaycan Dövlət Teatr 

İnstitutunun Musiqili Komediya aktyorluğu fakültəsini bitirib (1968). Anarın "Şəhərin yay günləri" 

pyesinin tamaşasındakı Dilarə roluna görə respublika Dövlət mükafatına (1980) və Rasim Ocaqovun 

çəkdiyi "İstintaq" filmindəki Müstəntiqin arvadı obrazı üçün SSRİ Dövlət mükafatına (1981) layiq 

görülüb. 1 iyun 1974-cü ildə respublikanın əməkdar artisti, 1 dekabr 1982-ci ildə xalq artisti fəxri 

adları ilə təltiflənib. 

Milli Dram Teatrının truppasına 1968-ci ildə  qəbul olunub. Aktrisa Vilyam Şekspirin 

"Hamlet" (Gertruda), Aleksandr Şirvanzadənin "Nakam qız" (Sona), Lev   Tolstoyun "Canlı   meyit" 

(Maşa), Çingiz Aytınatovun "Ana torpağı" (Cenşengülün arvadı), Hüseyn Cavidin "Xəyyam" 

(Sevda), Cəlil Məmmədquluzadənin "Dəli yığıncağı" (Pırpız Sona), Fridrix Şillerin "Məkr və 

məhəbbət" (Ledi Milford), Yucin O'Nilin "Qızıl" (Süzen) faciələrində,  İlyas  Əfəndiyevin 

"Bağlardan gələn səs" (Gülcan), "Mənim günahım" (Nurcahan), "Məhv olmuş gündəliklər" (Anjel), 

Bəxtiyar Vahabzadənin "Yağışdan sonra" (Nihal), İmran Qasımovun "Nağıl başlananda" (Tahirə) 

lirik-psixoloji dramlarında, Mirzə  İbrahimovun "Bəşərin komediyası  və  ya Don Juan" (Teadora), 

Maksİm Qoreinin "Meşşanlar" (Yelena Nikolayevna), Səməd Vurğunun "İnsan" (Nataşa), Raço 

Stoyanovun "Qısqanc ürəklər" (Miakina), Cəfər Cabbarlının "Aydın" (Gültəkin), Nikolay Poqodinin 

"Zamanın hökmü" (İrina),  Əkrəm  Əylislinin "Yastı  təpə" (Bəyaz) pyeslərində cazibədar səhnə 

obrazları yaradıb. 

Şəfiqə Məmmədova "Qaraca Qız" (Qız), "Dədə Qorqud" (Burla xatun), "İstintaq" (Gülya), 

"Bizim Cəbiş müəllim" (Cəbişin arvadı), "Ad günü" (Fəridə), "Çarvadarların izi ilə" (Səriyyə) bədii 

filmlərinə çəkilib. 

Yaradıcılığının parlaq dövründə, 1980-ci ildə aktrisa ailə qayğıları ilə bağlı teatrdan 

uzaqlaşaraq Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və  İncəsənət Universitetində (keçmiş Teatr İnstitutu) 

pedaqoji fəaliyyətə başlayıb. Milli Məclisin deputatı olub (1995-2000). 

Şəfiqə  Məmmədovanın coşğun səhnə ehtirası  və mürəkkəb, ancaq zərif hərəkət, davranış 

plastikası var. İstisnasız olaraq bütün rollarında improvizə etməyi xoşlayır. Standart, kirəclənmiş 

ifadə oyun vərdişlərindən cəsarətlə imtina etməklə, səhnəyə  dəyərli, incə  və emosional ifadə 

vasitələri gətirib. Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov kimi qüdrətli rejissorların verdikləri 

mizanların estetik məna tutumuna xələl gətirmədən səhnədə  sərbəst və ifadəli davranışlarla 

gözlənilməz sınaqlar keçirməkdən çəkinməyib. Obrazın sözlərini  əzbərləməmişdən  əvvəl mütləq 

onun səhnə görümünü müəyyənləşdirir. Xarakterini tapa bilmədiyi surəti ifa etməyə razılıq vermir. 

Səhnə xarakterini tapmağa isə  bəzən çox az, hərdən isə çox vaxt sərf edir. Səhnədə  əl-qol 

hərəkətlərini xoşlayır və işlətdiyi jestlərin estetik gözəlliyinə və məna tutumuna xüsusi diqqət yetirir. 

Şəfiqə  Məmmədovanın daxili ehtirası, potensial aktyorluq gücü nə ölçüyə  gəlirdi, nə 

çərçivəyə sığırdı, nə də yüyənə, cilova yatırdı. Buna görə Tofiq Kazımov da, Mehdi Məmmədov da 

onunla işləyəndə aktrisaya qəlibə salınmış mizanlar vermirdilər. Şəfiqə Məmədova istisnasız olaraq 

bütün tamaşalarda əsərin ümumi fikir poetikası daxilində sərbəst mizan improvizələri edirdi. 

 

---