Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

TİFLİS AZƏRBAYCAN TEATRINDA  

AKTYOR VƏ REJİSSOR YARADICILIĞI 

 

İkinci dərs 

 

MİRSEYFƏDDİN KİRMANŞAHLI (1892-1933) 

 

Milli səhnə  sənətimizin xüsusi aktyorluq təhsili almış qüdrətli aktyorlarından biri də 

Mirseyfəddin Kirmanşahlıdır. Aktyorluq yaradıcılığında romantik aktyor məktəbinin poetika 

prinsiplərinə üstünlük verib. Rejissor yaradıcılığında isə monumental romantik və möhtəşəm realist 

forma-üslub vasitələrinin ikisindən də istifadə edib. Ruhən, düşüncə tərzinin fəlsəfi dərinliyinə görə 

düşündürücü romantikaya və insanı mənəvi təkamülə səsləyən faciələrin həyati realizmınə təfəkKür 

genişliyi, idrakin həyati realizmi ilə yanaşıb. 

İranın Kirmanşah  şəhərində  xırda tacir ailəsində anadan olub. 1908-ci ildə Tiflisə  gəlib və 

şəhərə gəlişindən az sonra teatra ciddi maraq və sönməz həvəs göstərib. Burada "Müsəlman dram 

truppası"nda, sonralar "İbrət" və  "İttifaq" truppalarında fəaliyyət göstərib.  İlk aktyorluq təhsilini 

Tiflisdə rus teatrə  nəzdindəki studiyada alıb. Fars və  ərəb dillərində  sərbəst danışan Mirseyfəddin 

Kirmanşahlı tezliklə Tiflisdə rus dilini də oyrənib. Aktyorun digər səhnə  həmkarlarından fərqli 

cəhətlərindən biri və bəlkə də birincisi o idi ki, Kirmanşahlı milli teatrımızı canlı proses kimi dünya 

teatr sənətinin kontekstində gorür, onun uğur və uğursuzluqlarını məhz həmin prizınadan təhlil edir, 

dəyərləndirməyə çalışırdı. Mirseyfəddin Kirmanşahlı aktyor və rejissor yaradıcılığına elmi prinsiplər 

əsasında qiymət verməyə səy göstərən ilk sənətkarlarımızdandır. 

Onun Tiflis şəhərindəki yaradıcılığını iki mərhələyə ayırmaq olar. Müxtəlif truppalardakı və 

teatr dəstələrindəki yaradıcılığı; ikincisi, dövlət teatrlarındakı  fəaliyyəti. Hər iki dövrdə o, həm 

aktyor, həm də rejissor kimi çalışmışdır. Həvəskarlıq dövründə Əbül Üla ("Əmir Əbül Üla", Hüseyn 

Bədrəddin və Məhəmməd Rüfət ), Fərhad və Pərviz ("Dəmirçi Gavə", Şəmsəddin Sami), Akif bəy 

("Akif bəy", Namiq Kamal), Əl Mənsur ("Əl Mənsur", Henrix Heyne), Qaçaq Kərəm ("Qaçaq 

Kərəm", Vano Mçedaşvili), Qurban, Ağa Məhəmməd xan ("Pəri cadu" və "Ağa Məhəmməd  şah 

Qacar", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev), İsgəndər ("Ölülər", Cəlil Məmmədquluzadə), Əsgər, Həsən 

bəy ("Arşın mal alan" və "Məşədi İbad", Üzeyir bəy Hacıbəyov), Heydər bəy ("Hacı Qara", Mirzə 

Fətəli Axundzadə), Ömər ("Nadanlıq", Nəriman Nərimanov) rollarını oynayıb. 

Bu illərdə o, truppanın  İstanbul qastrolunun rəhbərlərindən biri olub (1918- 1919). Üzeyir 

bəy Hacıbəyovun "Əsli və  Kərəm", "Arşın mal alan", "Məşədi  İbad", Henrix Heynenin "Əl 

Mənsur",  Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Ağa Məhəmməd  şah Qacar", "Pəri cadu", "Bəxtsiz 

cavan", Zülfüqar bəy Hacıbəyovun "Evliykən subay", "Əlli yaşında cavan", Şəmsəddin Saminin 

"Dəmirçi Gavə", Sultanməcid Qənizadənin "Xor-xor" əsərlərinə quruluşlar verib. 

1922-ci ildə kollektiv Tiflis Dövlət Türk Dram Teatrı adlanıb. Kirmanşahlı dramaturqlardan 

Hüseyn Cavidin "İblis" faciəsinə, Jan Batist Molyerin "Cancur Səməd" və "Jorj Danden" 

komediyalarına, Böyükağa Talıblının "Kef içində" dramına quruluşlar verib. Truppada Arif, Cəlal 

("İblis" və "Uçurum", Hüseyn Cavid), İsgəndər ("Ölülər", Cəlil Məmmədquluzadə), Bələdiyyə rəisi 

("Müfəttiş", Nikolay Qoqol) kimi mürəkkəb dramatik rollar ifa edib. 

1924-cü ildə Moskvada ikiillik təhsilini başa vuran Mirseyfəddin Kirmanşahlı Bakıya, Milli 

Dram Teatrının sərəncamına göndərilib. O, altı il bu teatrda rejissor və aktyor kimi çalışıb. 

Mirseyfəddin Kirmanşahlı 1928-1929-cu illərdə Tiflis ADDT-də baş rejissor işləyib və  Cəfər 

Cabbarlının "Od gəlini", "Aydın", Vladimir Kirşonun "Küləklər şəhəri", Hüseyn Cavidin "Uçurum", 

"Şeyx Sənan", "İblis",Vilyam  Şekspirin "Hamlet" pyeslərini fərqli janr-üslub prinsiplərində 

tamaşaya hazırlayıb. Bu teatrda Elxan ("Od gəlini"),  İsgəndər ("Ölü1ər"), Rodriqo ("Otello"), 

eyniadlı faciələrdə Aydın və Nadir sah rollarını oynayan aktyor 1930-cu ilin əvvəlində Bakıya, 

AMDT-yə qayıdıb. Az sonra isə Akademik teatrdan incik düsərək İranın Tehran şəhərinə gəlib və 

---

burada teatr dəstəsinə rejissor qəbul olunub. Bir müddət Təbriz  şəhərində  fəaliyyət göstərən 

"Ariyan" teatr truppasına da inamla və qətiyyətlə rəhbərlik edib. Yenidən Tehrana qayıdıb və burada 

"Cameyi Bərbət", "Nəkisa" teatrlarında yorulub usanınadan coşğun fəaliyyət göstərib. Tək yaşayan 

Mirseyfəddin Kirmanşahlı 1933-cü ildə öz mənzilində müəmmalı şəkildə vəfat edib. 

Mirseyfəddin Kirmanşahlı  hələ Bakıda olarkən "Bismillah", "Gilan qızı" filmlərinə 

çəkilmişdir. Müxtəlif fasilələrlə Bakı Teatr Məktəbində aktyor sənətindən, səhnə danışığından dərs 

demişdir. 

 

* * *