Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

Səkinə Axundzadə (1865-1927)    

 

Azərbaycanın ilk qadın müəllimələrindəndir. Yazıçılıqla, o cümlədən dramaturgiya ilə  də 

məşğul olub. Səkinə xanım Qubada doğulub və ibtidai təhsilini də orada alıb. Sonra ailəsi ilə birgə 

Bakıya gəlib və buradakı mütərəqqi təhsil sistemi olan məktəblərdən birində oxumağa davam edib. 

Bakıda və Qubada xalqın maariflənməsi yolunda böyük işlər görüb. Qız məktəblərinin açılmasma, 

təhsil alan şagirdlərə müntəzəm olaraq maddi yardım göstərib. 

---

Səkinə Mirzə Heybət qızı Axundzadə teatr həvəskarları ilə yaradıcılıq  əlaqələri saxlayıb. 

"Elmin bəhrəsi" pyesini və "Gəlin və qaynana" komediyasını yazıb. Milli folklorumuzun hadisə-

süjeti  əsasında "Əbülfəz və  Rəna" hekayəsini qələmə alıb. Onun əsasında isə eyniadlı opera 

librettosu işləyib. 

Yazıçı-maarifpərvər Səkinə xanım görkəmli osmanlı ədibi Namiq Kamalın "Zavallı cocuq" 

pyesini "Bəxtsiz bala" adı ilə dilimizə  təbdil edib. Süjeti Azərbaycanın həyat  şəraitinə, mənəvi-

psixoloji xüsusiyyətlərinə uyğunlaşdırılmış bu əsər teatr truppalarının tez-tez müraciət etdikləri 

pyeslərdən olub. 

Səkinə xanım Axundzadə  məşhur fransız bəstəkarı Leo Delibin "Lakme" operası  əsasında 

dram  əsəri yazıb. Bu əsər "Nicat" truppasında, 1920-ci illərin  əvvəllərində Milli Dram Teatrında 

müxtəlif səhnə quruluşunda tamaşaya qoyulub. 

 

* * * 

 

İyirminci  əsrin ilk iki on ilində Bakıda "Müsəlman artistləri  şirkəti", "Nicat", "Həmiyyət", 

"Səfa" mədəni-maarif cəmiyyətlərinin teatr dəstələri, Tiflisdə "Müsəlman artistləri", "İttihad", 

"İbrət" cəmiyyətlərinin truppaları, Aşqabadda "5 nömrəli teatr dəstəsi", İrəvanda "Müsəlman dram 

cəmiyyəti", Təbrizdə "Azərbaycan artistləri dəstəsi", "Cəmiyyəti-islahi-tərəqqi-maarifi-Azərbaycan" 

adlanan səhnə həvəskarları truppaları fəaliyyət göstərmişlər. Onlar, əsasən, yerli müəlliflərin kiçik 

həcmli dram əsərlərini, həm də təbdil və iqtibas etdikləri pyesləri tamaşaya hazırlamışlar. 

Teatr dəstələrinin repertuarlarında daha tez-tez yer tutan və tamaşaçıların maraq göstərdikləri 

pyeslər çox olub. Bunlardan Mirzə  Məmməd Axundzadənin "Səfahətin sonu", "Analıq", "Ana 

kitabı", "Məhəbbətin nəticələri", Məmmədsadıq Axundovun "Ata-babanın günahı",  İsa bəy 

Aşurbəylinin "Cəhənnəm", "Azərbay və Can", "Novruz bayramı", Mirzəbala Məmmədzadənin 

"Bakı  uğrunda müharibə", "Qadın məişəti", Ceyhun bəy Hacıbəylinin "Qış gecələri", Rza Zaki 

Lətifbəyovun "Nigar və Neman", "Köhnə Türkiyə", "Məhkəmeyi-kübra", "Bədbəxt gəlin", 

"Əbdülhəmidin xəli", Abbas Səhhətin "Cəhalət səmərəsi, yaxud bir yetimin xoşbəxtliyi", Həmid bəy 

Məlikovun "Bədbəxt milyonçu", Məmmədəli Nasirin "Rüşvətxor qazı", "Zorən izdivac", 

"Millətpərəstlik", "Şərabxorluq",  İsmayıl Həqqinin "Damullalıq qolaymı?", Sabit Manafzadənin 

"Şərq", "Münafiqlər", "Talan-talan", "Divan", İsmayıl Rüstəmbəyovun "Dövləti-bisəmər", Rza 

Quluzadə  Şərqinin "Quqquluqu",   "Vəhşi", "Cinayət", "Mirzə Rza kirmani", "Pul, yoxsa Allah", 

"Dəlilər yurdu", Əli Razi Şəmçizadənin "Dirilər",  "İslam qiraətxanası", İsgəndər   bəy Məlikovun 

"Yaxşılığa yamanlıq", Mehdi bəy Hacınskinin "Ac bəy", "Yezid ibn Müaviyyə", Sultan Muradovun 

"Kəblə Qubad", Cəfər Bünyadzadənin "Ovçular məişəti", "Xan-xan", "Ürək tikmək, yaxud qurban 

bayramı", Yusif Talıbzadənin "Xalid ibn Valid", Kərim  bəy  Şərifovun   "Məmmədəli   şah,   yaxud  

Səttarxan", "Kəbin", Cəmo bəy Cəbrayılbəylinin  "Molla Cəbi", "Vəhşi", "Qramafon", "Şəriət 

qurbanları", "Kəl döyüşü", "Tiryakilər", Mustafa bəy  Əlibəyovun "Məhkəmə qarşısında tökülən 

qanlı göz yaşları", Yaqub Nəsirlinin "Ravina altında müharibə", Eynəli bəy Sultanovun "Tatarka", 

Haşım bəy Vəzirovun "Uprava xanımın qızı və Tramvay xanım", "Döymə qapımı, döyərlər qapını", 

Rza Vaizzadənin "Səyavuş", "Bədbəxt gəlin", "Cəhalət qurbanı", "Toy" dram əsərləri daha 

diqqətçəkəndir. 

Tiflisli aktyor Mirzəli Abbasovun "Fəxrəddin kişi", "Sultan Mahmud Qəznəvi", "Dövreyi-

səltənəti-Ənuşirəvani-adil", Bakıda Sidqi Ruhullanın (Axundzadə) "Xosrov bəy", Mirmahmud 

Kazımovskinin "Vuphavur", "Həmşəri pasportu", "Daşım-daşım", "Yaftuməli", "Əvəz-əvəz", 

Əhməd Qəmərlinin "Tahir və Zöhrə", "Cavanlar məişəti", "Rüstəm və Söhrab", "Məkri-zənən", 

"İntiqam", "Vaxtın var?", Hüseynqulu Sarabskinin (Rzayev) "Cəhalət", "Nə doğrasan aşına, o da 

çıxar qaşığına", Qulamrza Şərifzadənin "Ənuşirəvani-adil" pyesləri də teatr truppalarının maraq 

dairələrində olub. 

---

Başqa millətdən olan Vasaq Mədətov azərbaycanca da təhsil alıb. Müxtəlif teatr 

truppalarında təşkilatçı və aktyor kimi çalışan Mədətov, həmçinin azərbaycanca vodevil-məsxərələr 

yazıb. Onun səhnə  əsərlərindən "Qırt-qırt", "Tamahkarlıq düşmən qazanır", "Gözəgörünməz  şal" 

uzun illər teatr dəstələrinin repertuarlarında yer tutub.