Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

İkinci mərhələ (1906-1919). Bakıda 1906-cı ildə "Nicat", sonra "Həmiyyət", 1912-ci ildə 

"Səfa" mədəni-maarif cəmiyyətləri nəzdində teatr truppalarının, 1916-cı ildə "Zülfüqar bəy və 

Üzeyir bəy Hacıbəyov qardaşlarının müdiriyyəti" dəstəsinin, 1917-ci ildə Abbasmirzə Şərifzadənin 

yaratdığı "Müsəlman artistləri ittifaqı"nın, Tiflisdə  "İttihad" və  "İbrət" teatr dəstələrinin,  İrəvanda 

"Dram artistləri birliyi"nin yaranınası ilə teatr prosesi sıçrayışlı dirçəlişə başladı. Artıq adları çəkilən 

şəhərlərdə peşəkar aktyorlar dəstəsi yaranmışdı və onlar özləri də hiss etmədən milli teatrımızın yeni 

inkişaf sütunlarını ucaldırdılar. 

Həmin dövrdə rus dilində çapını davam etdirən "Kaspi", "Baku", tatarca "Tərcüman", 

"Həyat", azərbaycanca yeni nəşrə başlayan "İrşad", "Kavkazskaya reç", "Təkamül", "Proqress", 

"Təzə  həyat" (Vladiqafqazda çap olunub), "Füyuzat", "Əxbar", "Seqodnya", "Tərəqqi", "İttifaq", 

"Zənbur", "Səda", "Günəş", "Yeni həqiqət", "Kavkazskaya kopeyka", "Məlumat", "Yeni İrşad", 

"Sədayi həqq", "Haqq yolu", "Təzə xəbər", "İqbal", "Məktəb", "Bakınski teatralnı kuryer", "Bəsirət", 

"Sədayi Qafqaz", "Məzəli", "Teatr i iskusstvo", "Açıqsöz", "Tuti", "Doğrusöz", "Sovqat", "İttihad", 

"Hümmət", "Gənclər yurdu", "Azərbaycan", "İstiqlal", "Zəhmət sədası", "Hürriyyət", "Azərbaycan 

füqərası" qəzet və jurnallarında dərc olunan yazılardan milli səhnə  sənətimizin vəziy-yətini və 

yaradıcılıq durumunu müəyyənləşdirmək olar. 

Mirabbas Mirbağırov, Məmmədsadıq Axundov, Səfərəli Vəlibəyov, Hacı İbrahim Qasımov, 

Qurbanəli Şərifov, Ağadadaş Həsənov, Xəlil İbrahim (İbrahimov), Məmmədəli Səfərov, Haşım bəy 

Vəzirov, Ceyhun Hacıbəyli, Üzeyir bəy Hacıbəyov, Rəhim bəy Məlikov, Eynalı  bəy Sultanov, 

Nəriman Nərimanov,  Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Hüseyn Minasazov kimi müxtəlif peşə 

sahibləri olan ziyalılar tamaşalar barədə resenziyalar yazırdılar. Onların teatrın müxtəlif 

problemlərinə aid məqalələri də çap olunurdu. Hələlik forma və məzmununda müəyyən primitivlik 

duyulsa da, resenziya janrı Azərbaycan teatrşünaslığında önə keçmişdi. Müəlliflərin qiymətvermə 

meyilləri tam elmi-nəzəri fikir yükü daşımasa da "yaxşı", "Kafi", "pis" qiymətləri ilə tamaşa 

ifaçılarının oyunları barədə kifayət qədər məlumatlar və şərhlər də var. 

Teatra aid müxtəlif səpkili məqalələr yazan müəlliflərin işləri Bakıdan  əlavə Tiflisin 

"Məzhər", "Tiflisski listok", "Tiflisskoye sobraniye", "Droeba", "Zritel", "Molla Nəsrəd-din", 

"Oqni", "Musulmanskaya qazeta", Şuşada çıxan "Şuşinski listok", "Şuşinskaya jizn", Moskvada çap 

olunub Azər-baycanda da oxunan "RUSSki artist", "Teatr i iskusstvo", "Rampa i jizn" qəzetlərində, 

jurnallarında çap olunurdu. Azərbaycanlı müəlliflərin teatr sənətinə, aktyor yaradıcılığına, teatr və 

mədəniyyət, teatr və maarif problemlərinə aid mə-qalələri oxuculara çatdırılırdı.  İxtisasca 

hüquqşünas olan, uzun illər müxtəlif truppalarda aktyorluq etmiş Mehdi bəy Hacınski bir müddət 

"Rampa i jizn" jurnalının Azərbaycan üzrə xüsusi müxbiri olmuşdur. 

Teatrşünaslığın ikinci mərhələsi adlandırdığım dövrdə resenziya janrı təşəkkül tapıb inkişaf 

etdi. Eyni zamanda ay-rı-ayrı aktyorların yaradıcılıqlarından bəhs edən kiçik portret janrlı yazılar da 

mətbuatda yer tutınağa başladı. Beləliklə, operativ janr kimi resenziya həmin dövrdə daha populyar 

olub və tədricən özünün estetik cilalanınası ilə səciyyəvi xarakter daşıyıb.