Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

TEATRŞÜNASLIĞIN  ELMİ  

PEŞƏKARLIQ DÖVRÜ 

 

Otən əsrin əvvəlinci illərindən mətbuatda onların imzaları daha çox görünsə də, artıq Cəfər 

Cəfərov kimi nüfuzlu teatrşünas yetişmişdi. Onun "Azərbaycan Dram Teatrı" kitabı (Azərnəşr, 

1959) fundamental teatrşünaslığımızın sanballı elmi nailiyyəti idi. Sonralar bu elmi irsi alimin 

"Mirzə  Fətəli Axundzadə  və teatr", "Hüseyn Cavid və teatrı" kimi dərin elmi-nəzəri tədqiqatları, 

Tofiq Kazımov,  İsmayıl Hidayətzadə haqqında monoqrafiyaları, teatra aid yüzlərlə  məqalə  və 

resenziyaları daha da zənginləşdirdi. 

Məhz Cəfər Cəfərovun rəhbərliyi ilə illər keçdikcə  sırf teatrşünasların elmi fəaliyyətləri 

genişləndi. Onun sıraları  İnqilab Kərimov,  Ədilə  Əliyeva, Adil Babayev, Adilə  İsmayılova, Adilə 

İsgəndərova, Rahib Hüseynov, Mahmud Allahverdiyev, Tamilla Yusifbəyli, Veta Nadirova, Adilə 

Səfərova, Rafiq Sadıqov, Elmira Əliyeva, Cəlil Vəzirov (Naxçıvan) Atababa Hacıbabayev, Novruz 

Təhməzov, Məryəm  Əlizadə,  İlham Rəhimli, Kəmalə  Cəfərzadə,  İsrafil  İsrafilov, Aydın Talıbov, 

Nərminə Ağayeva, Xuraman Novruzova, Yaqub Əlioğlu kimi teatrşünasların hesabına zənginləşdi. 

Rejissorlar  Mehdi Məmmədov,  Soltan  Dadaşov,   Tofiq Kazımov, Ağakişi Kazımov və 

rəssam Elçin Aslanov teatrşünaslıq zəminində bir sıra maraqlı tədqiqatlar çap etdirmişlər. 

Tədqiqatçı Qulam Məmmədlinin ikicildlik "Azərbaycan teatr salnaməsi" (Bakı, Azərnəşr, 

1975 və Bam, Yazıçı, 1985), İnqilab Kərimovun "Azərbaycan teatrının təşəkkülü və inkişafı. XIX 

əsrin sonu, XX əsrin əvvəli" (Bam, Elm, 1991), "Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev və teatr" (Bakı, Elm, 

1975), Mahmud Allahverdiyevin "Azərbaycan xalq teatrı tarixi" (Bakı, Maarif, 1978), Ədilə 

Əliyevanın "Hüseyn Ərəblinski" (Bakı, Elm, 1981), Rahib Hüseynovun dramaturq Cəfər 

Cabbarlının əsərlərinin səhnə təcəssümünə aid silsilə kitabları, Adilə Səfərovanın "Teatr və zaman" 

(Bakı, Elm, 1971), Adilə İsmayılovanın "Azərbaycan qadınları səhnədə" (Bakı, İşıq, 1977), Tamilla 

Yusifbəylinin "Şekspir Azərbaycan səhnəsində" (Bakı, AEA-nm nəşri, 1964), Tamilla Təhmasibin 

"Hüseyn Cavid və teatr" (Bakı, İşıq, 1988), Məryəm Əlizadənin "Teatr: seyr və sehr" (Bakı, Elm, 

1998),  İsrafil  İsrafilovun "Azərbaycan milli rejissor sənətinin poetikası" (Bakı, Elm və  "İsmayıl", 

2001), İlham Rəhimlinin "Dramaturgiya və teatr" (Bakı, İşıq, 1984), iki kitabdan ibarət "Akademik 

Milli Dram Teatrı" (Bakı, Qapp-Poliqraf, 2002), "Xalq oyun-tamaşaları" (Bara, Qapp-Poliqraf, 

2002) kitabları milli teatrşünaslığımızın fundamental araşdırma istiqamətində  dəyərli elmi 

nailiyyətlərdir. 

Bugünkü teatrşünaslıq elmimizin əsas yaradıcılıq səciyyələrini estetik baxımdan aşağıdakı 

kimi xarakterizə etmək olar. 

Teatrşünaslar milli teatrın özünün, onun rejissura sənətinin, xalq oyunlarının poetikasını 

fundamental şəkildə tədqiq edir, elmi əsərlərin çapına nail olurlar; 

ayrı-ayrı teatrların yaradıcılıq yollarını təcəssüm etdirən elmi araşdırmalar aparılır (məsələn, 

Gəncə, Naxçıvan, Tiflis, Aşqabad, İrəvan... teatrları barədə); 

milli teatrımızın Dünya teatr prosesi ilə genetik və nəzəri bağlılığının konseptual prinsipləri 

araşdırılır; 

səhnəmizin qüdrətli xadimləri haqqında monoqrafiyaların işlənməsi tam olmasa da, müəyyən 

mənada sistemli şəkil alır; 

teatrşünaslıq operativ şəkildə teatrın canlı, çağdaş dövrünün sənət mənzərəsmi daima diqqət 

mərkəzində saxlayır. Resenziya janrının yeni-yeni formalarında müxtəlif teatrların tamaşaları 

tənqid-təhlil süzgəcindən keçirilir; 

ən nəhayətdə, artıq teatrşünaslıq kəzində durur. 

 

 

*  *  * 

 

---