Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

Birinci mərhələ (1873-1905). Bu dövr elmin ibtidai formalarının yaranması  və ona 

göstərilən ziyalı cəhdləri ilə xarakterikdir. 10 mart 1873-cü ildə Bakıda ilk dəfə "Lənkəran xanının 

vəziri" tamaşası oynanıldıqdan on beş gün sonra, yəni martın 25-də "Kavkaz" qəzeti bu hadisə 

barədə  məlumat verib. Hətta onu da qeyd edib ki, Dünya bina olandan indiyədək birinci dəfədir 

Azərbaycan dilində tamaşa oynanılır. Ta-maşadan 150 manat pul hasil olduğu da həmin məlumatda 

göstərilir. Teatr tariximizdən bilirik ki, ilk tamaşanı oynayan teatr həvəskarları xeyriyyə məqsədilə 

həmin il aprelin 17-də yenə Mirzə  Fətəlinin növbəti  əsərini, "Hacı Qara" komediyasını  Nəciblər 

klubu deyilən Bakı cəmiyyət yığnağı binasında göstəriblər. O vaxt Tiflisdə çıxan "Kavkaz" qəzeti 

mayın 13-də həmin tamaşa barədə də xəbər dərc edib. 

Beləliklə, Azərbaycanda teatrşünaslığın birinci mərhələsi başlayıb və 1906-cı ilə  qədərki 

dövr məhz ona aiddir. 1875-ci ildən 1906-cı ilə  qədər Tiflisdə, Bakıda,  İrəvanda, Baxçasarayda 

Azərbaycan, rus, tatar dillərində  nəşr olunan "Əkinçi", "Bakınskaya izvestiya", "Ziya", "Kəşkül", 

"Kavkazskoye obozreniye", "Kaspi", "Tərcüman", "Novoye obozreniye", "Tiflisski listok", 

"Nordar", "Şərqi Rus", "Həyat", "Baku", İranda çıxan "Həblülmətn", Peterburqda dərc edilən 

"Teatralnaya qazeta" qəzetlərində, "Kavkazski vestnik" məcmuəsində Azərbaycan teatr prosesini 

təcəssüm etdirən yazılar oxuculara çatdırılıb. Burada daha çox məlumat-informasiya məqsədi 

güdülüb. Ancaq elə onların özləri də həm o dövrdə xalqı maariflənməyə səsləməsi, teatrın təbliği, 

---

milyonçuları  məmləkətimizdə bu sənətin tərəqqisinə köməyə çağırması bu gün həmçinin teatr 

tariximizin öyrənilməsi baxımından çox qiymətlidir. 

Maraqlı olanı bir də budur ki, həmin məlumatların əksəriyyətini çap üçün redaksiyalara məhz 

azərbaycanlı maarifpərvər ziyalılar yazıb göndərmişlər. Düzdür, bəzən mətbuat səhifələrində teatra 

aid, onun təşəkkülü, təşkili, yeni binaların tikilməsi barədə  də nisbətən irihəcmli yazılar verilirdi. 

Onlar sırf teatrşünaslıq yazıları olmasalar da, hər halda teatr prosesinin canlılığını, səviyyəsini, 

mövcud qüsurları, ziyalıların bu işin tərəqqismə yardımlarının səviyyəsini göstərməsi baxımından 

dəyərlidir.