Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

 

SOFİYA BƏSİRZADƏ (28.2.1918 - 4.1.2000) 

 

---

Əsil soyadı  Vəzirovadır. Atasının nəsil  şəcərəsinə görə  səhnəyə ilk addımlarından 

tamaşaçılar arasında "Bəsirzadə" kimi tanınıb. Bəzi proqram və afişalarda adı "Sofa" kimi də 

yazılıb. Teatr kollektivində də ona "Sofa xanım" deyə müraciət ediblər. 

Səhnədə bir-iki cümləsi olan personajlar da ifa edib, xarakterik dramatik obrazlar da 

oynayıb, sevgili qəhrəmanlar obrazlarında da bacarığını  sınayıb. Bu surətlərin dramatiki də olub, 

faciəvi ruhlusu da. Qroteskli satiriki də olub, məsxərəvari yumorlusu da. Əsas cəhət odur ki, 

aktrisanın daxili imkanlarının zənginliyi müxtəlif səpkili rolların ifası üçün yararlı idi. Teatr 

səhnəsində 62 ildən çox çalışıb. Səhnə görkəminin təravəti həmişə göz oxşayıb, çevik plastikası 

heyranlıq doğurub. 

Sofiya Bəsir qızı  Bəsirzadə (Vəzirova) 28 fevral 1918-ci ildə Kazan quberniyasının köhnə 

Çukan kəndində doğulub. İki yaşında olanda ailəsi Bakıya köçüb və Sofiya xanım azəri türkcəsini 

mükəmməl öyrənib. Bakıdakı 3 saylı beynəlmiləl məktəbdə ibtidai təhsil alıb. Sonra 134 saylı 

məktəbdə orta təhsilə yiyələnib. Yuxarı siniflərdə oxuyanda dram dərnəyinə üzv olub. 1936-cı ildə 

Mirzə Fətəli Axundzadə adına Bakı Teatr Məktəbinə daxil olub. Həmin ilin noyabrından başlayaraq 

AMDT-nin tamaşalarında kütləvi səhnələrdə, epizod rollarda səhnəyə  çıxıb. Üçüncü kursda, 1 

sentyabr 1938-ci ildə tələbə-aktrisa AMDT-nin aktyor truppasına qəbul edilib. 

Yüzdən çox obrazın ifasında səhnəyə  çıxan Sofiya Bəsirzadənin Nisə xanım ("Lənkəran 

xanının vəziri", Mirzə  Fətəli Axundzadə), Sevər, Gülgün, Tanya, Gülsabah, Gülnisə ("Oqtay 

Eloğlu", "Od gəlini", "Yaşar", "Dönüş" və "Solğuri çiçəklər", Cəfər Cabbarlı), Nina, Rübabə ("Şeyx 

Sənan" və "Səyavuş", Hüseyn Cavid), Məryəm, Tamara, Tatyana ("Fərhad və  Şirin", "Vaqif" və 

"İnsan", Səməd Vurğun), Səadət ("Müsibəti-Fəxrəddin", Nəcəf bəy Vəzirov), Xanın qızı, Pəri cadu 

("Köhnə dudman" və "Pəri cadu", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev), Tərlan xanım ("Yalan", Sabit 

Rəhman), Qlumova ("Müdriklər", Aleksandr Ostrovski), Toni xala ("Füsunkar qız", Mikolaş 

Dyarfaş), Anna Dmitriyevna ("Canlı meyit", Lev Tolstoy), Fedra ("Dəlilər", Lope de Veqa), Səadət 

xanım ("Unuda bilmirəm",  İlyas  Əfəndiyev), Nihal ("Qəribə adam", Nazim Hikmət), Aliyə 

("Təhminə  və Zaur", Anar), Mariya Xosefa ("Dişi canavar", Federiko Qarsiya Lorka), Dayə 

("Medeya", Jan Anuy), Aybəniz ("Cavanşir", Mehdi Hüseyn), Peyanira ("Mehmanxana sahibəsi", 

Karlo Haldoni), Esrelya ("Sevilya ulduzu", Lope de Veqa), Nataliya ("Vassa Jeleznova", Maksim 

Qorki), Mariya Antonovna ("Müfəttiş", Nikolay Qoqol) rolları ifadə vasitələrinin zənginliyi 

baxımından seçilirlər. 

Sofiya Bəsirzadə ondan artıq bədii filmə  çəkilib. 30 aprel 1955-ci ildə Azərbaycan 

Respublikasının əməkdar artisti və 1 iyun 1974-cü ildə xalq artisti fəxri adı ilə təltiflənib. 

Aktrisa 4 yanvar 2000-ci ildə Bakıda vəfat edib.