Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

(223.1917- 18.3.1980) 

 

Qeyri-adi səhnə danışığına malik, dramatik-psixoloji rolların misilsiz ifaçısı, zəngin 

yaradıcılığı ilə Gənc Tamaşaçılar Teatrında aktyor məktəbi yaratmış Yusif Abdulla oğlu Vəliyev 22 

mart 1917-ci ildə Dərbənddə doğulub. Baki Teatr Texnikumunda təhsil alıb (1933 - 1936). 

Tələbəlik illərində Milli Dram Teatrının tamaşalarında kütləvi səhnələrə, sözsüz rollara 

çıxıb. Eyni zamanda Yəhudi Dövlət Dram Teatrında işləyib. Dili bilməyə-bilməyə sözləri 

əzbərləyərək bir neçə rol oynayıb. 

Texnikumu bitirəndə yenicə açılan Mirzə  Ələkbər Sabir adına Nuxa (indiki Şəki) Dövlət 

Dram Teatrına işləməyə göndərilib. 

Teatr bağlananadək, yəni 1949-cu ilədək burada aktyorluq edən Yusif Vəliyev teatrın  ən 

öncül sənətkarlarından biri olub. Bunu ifa etdiyi rolların siyahısı da açıq-aydın göstərir. Nəcəf bəy 

Vəzirovun "Hacı  Qəmbər" (Əşrəf bəy), Mirzə  Fətəli Axundzadənin "Hacı Qara" (Hacı Qara), 

"Molla  İbrahimxəlil kimyagər" (İbrahimxəlil), Sabit Rəhmanın "Toy" (Surxay), "Xoşbəxtlər" 

(Sadıq) komediyalarının, Cəfər Cabbarlının "A1maz" (Şərif), "1905-ci ildə" (General-qubernator), 

"Aydın" (Aydın), "Oqtay Eloğlu" (Oqtay), "Od gəlini" (Elxan), "Sevil" (Balaş), "Solğun çiçəklər" 

(Bəhram) dramlarının, Georgi Mdivaninin "Vətən namusu" tərcüməsinin (Nadir), Səməd Vurğunun 

"Vaqif" (Vaqif), Mirzə  İbrahimovun "Həyat" (Süleyman), Vilyam Şekspirin "Otello" (Yaqo), 

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Bəxtsiz cavan" (Fərhad), Nəcəf bəy Vəzirovun "Müsibəti-

Fəxrəddin" (Fəxrəddin) faciələrinin tamaşalarında xaraktercə fərqli rollar oynayıb. 

Teatr dram tamaşaları ilə yanaşı, opera və operettalar da oynayırdı. Yusif Vəliyev  Şəki 

səhnəsində Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Leyli və Məcnun" operasında İbn Səlam, "Arşın mal alan", "O 

olmasın, bu olsun", "Ər və arvad" operettalarında Vəli, Həsən bəy və Həsənqulu bəy, Mərcan bəy, 

Ağası  Məşədibəyovun "Toy kimindir?" (librettosu Məhərrəm  Əlizadənindir) musiqili 

komediyasında Qoşun rollarında çıxış edib. 

1949-cu ilin yazında Bakıya gələn Yusif Vəliyev çox az müddət Rus Dram Teatrında 

aktyorluq edib. Ancaq əsas yaradıcılığı 1949-cu ilin axırlarından ömrünün sonunadək Gənc 

Tamaşaçılar Teatrı ilə bağlı olub. Burada bir-birindən fərqlənən, estetik baxımdan cazibəli, 

sənətkarlıq cəhətdən kamil fəlsəfi-psixoloji, dramatik, romantik, faciə  və  həm realist, həm satirik, 

həm də qroteskii komediya rollarını məharətlə ifa edib. 

Hacı Nuru və Molla İbrahimxəlil ("Molla İbrahimxəlil kimyagər", Mirzə Fətəli Axundzadə), 

Qarakişi və  Vəzir ("Aqil və  Sərvinaz",  Əyyub Abbasov), Aslan və Polkovnik Polad ("iki həyat", 

Rauf  İsmayılov), Məlik Məmməd ("Məlik Məmməd",  Əyyub Abbasov), General Leyk ("Əlvida, 

Hindistan!", Qeybulla Rəsulov), Ataman, Xeyrulla Şalıbudaqov ("Anacan" və "Qonşular", Yusif 

Əzimzadə), Xətib ("Rübailər aləmində", Məmmədhüseyn Təhmasib), Almurad baba ("Şəhərli 

oğlan", Qeybulla Rəsulov), Oruc ("Sevinc", Əyyub Abbasov), Hümmətyar ("Gülşən", Əli Vəliyevin 

romanı üzrə səhnələşdirəni Ağəli Dadaşov), Trofim Morozov ("Pavlik Morozov", Valeri Qubarev), 

İmamyar ("Yaşar", Cəfər Cabbarlı), Mirzə  Ələkbər Sabir ("Sirli şəhər", Mehdi Hüseynin 

"Komissar" romanı  əsasında səhnələşdirəni Ağəli Dadaşov), Doktor Vahid ("Son məktub", Rauf 

İsmayılov), Anuçkin ("Evlənmə", Nikolay Qoqol), Hatəmxan ağa, Frans FOk ("Müsyö Jordan və 

dərviş  Məstəli  şah" və "Xırs quldurbasan", Mirzə  Fətəli Axundzadə), Kral ("Qarlar Kraliçası", 

Yevgeni Şvarts), Harun ər Rəşid ("Bir saatlıq xəlifə", Abdulla Şaiq), Ovod ("Ovod", Etil Voyniç), 

Lorenso ("Romeo və Cülyetta", Vilyam Şekspir), Hacı  Səməd ağa ("Bəxtsiz cavan", Əbdürrəhim 

bəy Haqverdiyev), Gəray bəy ("Komsomol poeması", İsgəndər Coşqun), Səməd Vurğun ("Yolda", 

Hüseyn Arif), Göygöz kosa ("Çiçəkii dağ", Məmmədhüseyn Təhmasib), Nəcəf ("Mənim nəğməkar 

bibim",  Əkrəm  Əylisli), Prometey ("Zəncirlənmiş Prometey", Cahangir Məmmədov) rolları 

aktyorun daha uğurlu yaradıcılıq işləridir. 

---

Televiziya teatrında tamaşaya hazırlanmış Mirzə  Fətəli Axundzadənin "Hacı Qara" (Hacı 

Qara), Qılman  İlkinin "Baba və  nəvə" (Baba) tamaşalarında, "Əfzələddin Xaqani" (Xaqani) bədii 

kompozisiyasında lent yazıları var. Ondan çox radio tamaşasında iştirak edib. 

Yusif Vəliyev Gənc Tamaşaçılar Teatrının rus bölməsində hazırlanan Mixail Şatrovun 

"İnqilab naminə" pyesinin tamaşasında Lenin rolunu ifa edib. Onun ifası sənətkarlıq baxımından rus 

həmkarlarının oyunlarından daha canlı və real alınmışdı. 

Yusif Vəliyev "Azərbaycanfilm"in kinolarında epizod rollar oynasa da, çox maraqlı, yadda 

qalan xaranterlər yaradıb. O, "Zirvə" (Bələdçi), "Sən nə üçün yaşayırsan?" (Balıqçı), "Nəsimi" 

(Teymurləng), "Qatır Məmməd" (Halvaçı), "Tütək səsi" (Qurban), "Arxadan vurulan zərbə" (Qurd 

Cəbrayıl), "Uşaqlığın son gecəsi" (İş icraçısı), "Bir cənub  şəhərində" (Səfərəli) və sairə 

kinolentlərində  çəkilib. "Nə yaxşı ki, Səməd Vurğun var..." sənədli filmində Qacar rolunda 

"Vaqif"dən bir parça ifa edib. 

Uzunillik səhnə yaradıcılığında əldə etdiyi sənət nailiy-yətlərinə, gənclərə örnək olan zəngin 

irs yaratdığına görə Yusif Abdulla oğlu Vəliyev 24 may 1960-cı ildə Azərbaycan Respublikasının 

əməkdar artisti və 9 fevral 1979-cu ildə xalq artisti fəxri adları ilə təltif olunub. 

Aktyorluq imkanları baxımından Milli Dram Teatrının yaradıcılıq üslubuna daha uyğun idi. 

Təəssüf ki, dəfələrlə cəhdlər göstərilsə də, aktyorun Akademik teatra gəlişi baş tutınadı. 

Yusif Vəliyev adi nağıl janrını əsərdəki personajı da dərin dramatizmlə cilalaya, mürəkkəb 

üslub elementlərindən məharətlə istifadə etməyə  cəhd göstərən və istəyinə  cəsarətlə nail olan 

sənətkar idi. 

Mürəkkəb rolların ifasında janr sintezindən həssaslıqla istifadə edir, məqamından, 

vəziyyətdən asılı olaraq ya psixoloji, ya dramatik və yaxud faciə elementlərinə üstünlük verirdi. 

Bəstəboylu aktyor səhnədə  əzəmətli, pəhləvan cüssəli görünürdü. Təkbaşına səhnədə 

monoloq söyləyəndə də səhnə dolu və möhtəşəm təsir bağışlayırdı. 

Pauzalardan və səs tembrinin variasiyalarından istifadədə qeyri-adi, gözlənilməz nailiyyətlər 

qazanırdı. 

1980-ci il martın 18-də  vəfat edən Yusif Vəliyev Bakıdakı yeni "Qurd qapısı" 

qəbiristanlığında dəfn olunub.