Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

45

---

SƏDR
Kadrlar şöbəsi
Rejim və məxfi 
kargüzarlıq şöbəsi
Maliyyə şöbəsi
Aparatın
rəhbəri
Statistik məlumatlar 
_______ şöbəsi
Əhalinin siyahıyaalınması 
_________ şöbəsi
Əhalinin həyat
səviyyəsi və 
ev təsərrüfatlarının tədqiqatı 
statistikası şöbəsi
Qiymət statistikası 
snhəsi
Sədrin birinci müavini
Sədrin müavini
Statistika işlərinin 
əlaqələndirilməsi 
söbəsi
Kənd təsərrüfatı 
statistikası şöbəsi
Yanacaq-enerji və 
material balansları 
statistikası şöbəsi
Demoqrafiya və 
sosial statistika şöbəsi
Regionların sosial- 
iqtisadi inkişafı 
statistikası şöbəsi
Ərzaq təhlükəsizliyi 
üzrə informasiya 
təminatı statistikası 
şöbəsi
Ümumi şöbə
Sənaye, nəqliyyat və
ra h ita snhaci
Ticarət, xidmət və 
turizm statistikası
~ ı_ 
:
Tikinti statistikası 
söbəsi
Əmək statistikası 
çfthaci
Milli hesablar
Baş Hesablama 
______ Mərkəzi______
Statistik məlumatların 
Elmi-Tədqiqat və 
Layihə Texnoloji 
______Mərkəzi______
Uçot və statistika 
işçilərinin hazırlanması 
və ixtisaslarının 
artırılması üzrə Tədris 
Mərkəzi
Sxem 2.1. Azərbaycan Respublikası D övlət Statistika
Komitəsinin strukturu
46
strukturu, həcmi haqqında məlumatları hazırlayır, “məhsul və xidmətlər 
hesabı”, “gəlirlərin ilkin bölgüsü hesabı”, “gəlirlərin təkrar bölgüsü 
hesabı”, “sərəncamda qalan gəlirlərin istifadəsi hesabı”, “əsaslı xərclər 
hesabı”, “qalan dünya ilə xarici iqtisadi əlaqələr hesabı” və s. üzrə 
“ehtiyatlar” və “istifadə” maddələrinin kəmiyyətini müəyyənləşdirir, 
faktiki son istehlakm tarazlığının təmin olunmasım, ümumi milli gəlirin 
tərkibini aydınlaşdırır, ölkənin tədiyə balansını tərtib edir.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin strukturunda 
əsas yerlərdən birini də maliyyə şöbəsi tutur. Bu şöbə maddələr üzrə 
dövlət büdcəsinin gəlir və xərclərini statistik cədvəllərdə əks etdirir, 
müəssisələrin və təsərrüfat təşkilatlarının mənfəətinə, zərərlə işləyən 
müəssisələrə, pul emissiyasına, iqtisadiyyata yönəldilən investisiyalara, 
bələdiyyələrin işinə, onların büdcələrinə xarakteristika verir, sığortaçılar, 
onların ümumi kapitalı, sığorta haqları və ödənişləri haqqında yığcam 
məlumatlar işləyib hazırlayır.
Qiymət və tariflər istehsalçıların mənafeləri ilə bilavasitə bağlıdır. 
Ona görə də qiymətlər haqqında məlumatların əldə edilməsi və təhlil 
olunması, onun təkmilləşdirilməsi üçün elmi nəticələr çıxarılması və töv­
siyələr verilməsi də həlledici əhəmiyyətə malikdir. Qiymətlər haqqında 
ilkin məlumatların toplanması, işlənməsi, təhlil olunması və ümumi gös­
təricilərin hesablanması isə “Qiymət statistikası” şöbəsinin fəaliyyətinə 
aiddir.
Bu şöbə istehlak qiymətlərinin, ərzaq, qeyri-ərzaq və pullu xidmətlə­
rin, sənaye məhsulları istehsalçılarının qiymət, sənaye məhsullarının top­
dansatış, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının qiymətlər və nəq­
liyyat sektorunda yükdaşıma tarifləri indekslərini hesablayır və dərc 
etdirir.
Yanacaq-energetika resursları ölkəmizin ən böyük sərvətidir. Bu, hazırda 
Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında da çox böyük rol 
oynayır. Və bununla əlaqədar olaraq Dövlət Statistika Komitəsinin struk­
turunda xüsusi şöbə - “Yanacaq-enerji və material balansları statistikası” 
şöbəsi yaradılmış və fəaliyyət göstərir. Şöbə təbii qazın, elektrik 
enerjisinin, təkrar enerji ehtiyatlarının, mazutun, dizel yanacağının, 
aviasiya və sair üçün ağ neftin ehtiyatı və istehlakmı, neft məhsullarının 
ehtiyatı və bölüşdürülməsini; cihaz, avadanlıq və sair məmulatların 
tərkibindəki qiymətli metalların hərəkətini, təkrar xammal ehtiyatlarının, 
qara və əlvan metal qırıntısı və tullantılarının yaranma mənbələri və bö­
lüşdürülməsini səciyyələndirən göstəriciləri, əsas kapitalın (əsas fondla­
rın) təzələnməsi və sıradan çıxması əmsallarını hesablayır və dərc etdirir.
47

---

Sənayenin fəaliyyət növlərinə və mülkiyyət formalarına görə təsnifləş­
dirilməsi, təsərrüfat kateqoriyaları üzrə kənd təsərrüfatı məhsulları isteh­
salı, kənd təsərrüfatı bitkilərinin əkin sahələri, mal-qaranın sayı və məh­
suldarlığı, tikintinin, nəqliyyat və qeyri-nəqliyyat sektorunun, rabitənin, 
ticarətin, regionların işini səciyyələndirən göstəricilər müvafiq şöbələr 
tərəfindən hazırlanan məlumatlarda öz əksini tapır.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi beynəlxalq mü­
qayisə aparır ki, bu da dünyada ölkəmizin mövqeyini müəyyən etməyə 
imkan verir.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin yerli orqan­
larına şəhər statistika idarələri və rayon statistika şöbələri aiddir. Onların 
əsas vəzifəsi fəaliyyət göstərdikləri ərazilərdəki dövlət və qeyri-dövlət 
müəssisələrinin işini səciyyələndirən göstəriciləri toplamaqdan, sistem­
ləşdirməkdən və aidiyyatı orqanlara, birinci növbədə Azərbaycan Res­
publikası Dövlət Statistika Komitəsinə təqdim etməkdən ibarətdir.
Statistik uçotla yanaşı, mühasibat və operativ - texniki uçot da vardır. 
Bunlar birlikdə vahid uçot və statistika sistemini əmələ gətirir.