Cədvəl 4,12 Azərbaycan Respublikasında doğulanda gözlənilən ömür uzunluğu (yaş sayı)23 İllər Cəmi əhali Kişilər Qadınlar 1995
69,1
65,2
72,9
1996
70,2
66,3
73,8
1997
71,2
67,4
74,6
1998
71,6
67,9
75,0
1999
71,6
68,1
75,1
2000
71,8
68,6
75,1
2001
71,9
68,6
75,2
2002
72,2
69,4
75,0
2003
72,3
69,5
75,1
2004
72,4
69,6
75,2
2005
72,4
69,6
75,1
2006
72,4
69,6
75,1
2007
73,0
70,1
75,8
2008
73,4
70,8
76,1
2009
73,5
70,9
76,1
2010
73.6
70,9
76,2
2011
73.8
71,2
76,5
2012
73.9
71,3
76,6
Ölüm haqqında cədvəlin məlumatlarına əsasən daha bir göstərici -
ömrün qalan hissəsini yaşamaq, yaxud da bir yaşdan başqa yaşa keçmə
əmsalı adlandırılan göstərici də hesablanır. Növbəti yaşadək ömrün qalan
hissəsini yaşamaq göstəricisindən fərqli olaraq “ömrün qalan hissəsini
yaşamaq əmsalı” iki qarışıq yaş qrupunda L sayda yaşayanların orta
sayını müqayisə etməklə aşağıdakı düsturla hesablanır:
L, Px = J X + 1 23 Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2007. Bakı, “Səda” nəşriyyatı s.86 və 2010, s.88, 2013, s. 88. 108 Ölüm əmsalı ölkə və ayrı-ayrı rayonlar üzrə həm bütün əhali, həm də
şəhər və kənd əhalisi, habelə kişilər və qadınlar üzrə ayrılıqda hesablanır.
Onların çox böyük təcrübi əhəmiyyəti vardır. Çünki o, əhalinin tərkibində
onun təbii hərəkəti nəticəsində baş verən dəyişiklikləri dərindən və
hərtərəfli təhlil etməyə imkan verir. Və ondan əhalinin perspektiv sayının,
yaş tərkibinin hesablanmasında, sığortalanma ilə əlaqədar məsələlərin
həyata keçirilməsində istifadə olunur.
Ölümün başvermə səbəbləri üzrə öyrənilməsinin də çox böyük əhə
miyyəti vardır. Ölümün səbəbləri adətən aşağıdakı qruplara ayrılır: 1) Yo
luxucu və parazitar; 2) yeni törəmələr; 3) endokrin sisteminin, qida
qəbuletmənin, maddələr mübadiləsinin və immunitetin pozulması; 4) qan
və qanyaradıcı orqanların xəstəlikləri; 5) əsəb sistemi və hissiyyat or
qanlarının xəstəlikləri; 6) qan dövranı sisteminin xəstəlikləri; 7) tənəffüs
və həzm orqanlarının xəstəlikləri; 8) hamiləliyin, doğuşun və doğuşdan
sonrakı dövrün ağırlaşması (15-49 yaşında olan qadınlar); 9) dərinin və
dərialtı toxumaların xəstəlikləri; 10) sümük-əzələ sistemi və birləşdirici
toxumaların xəstəlikləri; 11) anadangəlmə anomaliya xəstəlikləri; 12)
travma və zədələnmələr. Bu səbəblərdən ölənlər üzrə göstəricilər ölkə
əhalisi üzrə ümumillikdə, əmək qabiliyyətli əhali, kişi və qadınlar üzrə
ayrılıqda hesablanır. Statistikada intihar, qəsdən öldürülmə, həddindən
çox spirtli içki qəbuletmə nəticəsində ölənlər də qeydiyyata alınır.