Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

Lx
Lr
+
L
X + l
6) 
Davam etməkdə olan həyatın bundan sonra yaşanması gözlənilən 
adam-illərin sayı (Tx). Bu göstərici “X” yaşdan son yaşadək (W) yaşaya­
caqları gözlənilən adam-illərin toplusunu göstərir və aşağıdakı kimi 
hesablanır:
106
X
Bu göstərici əhalinin gözlənilən orta ömür uzunluğunu hesablamaq 
üçün lazım olan köməkçi (aralıq) məlumat rolunu oynayır.
7) 
əhalinin gözlənilən orta ömür uzunluğu (
l
x). Bu göstərici davam 
etməkdə olan həyatın sonrakı dövründə yaşanılması gözlənilən adam-illə­
rinin cəmini öyrənilən nəsillərin sayma (Lx) bölmək yolu ilə müəyyən 
edilir. Və hər hansı bir ildə doğulmuş insanların orta hesabla 
yaşayacaqları illərin sayını göstərir. Göstərici müəyyən olunarkən həmin 
ildəki yaşa görə ölüm əmsalının dəyişməyəcəyi fərz edilir. Bu nəzərə 
alınmaqla əhalinin gözlənilən orta ömür uzunluğunu aşağıdakı düsturla 
hesablamaq olar:
W
/0 _
£ 2k
‘° -
, 
_ 1
^0 
to
İstənilən yaş qrupu üzrə əhalinin gözlənilən orta ömür müddəti 
aşağıdakı düsturla hesablanır:
Əhalinin gözlənilən orta ömür uzunluğunu təxmini olaraq aşağıdakı 
düsturla hesablamaq olar:
/0 _ 1
^x+ı 
^ x + 2
"• ~b 
l w
X ~ 2 +
lx
Orta ömür uzunluğu göstəricisi əhalinin ölüm səviyyəsindən, ölüm 
səviyyəsi isə öz növbəsində sosial şəraitdən asılıdır. Azərbaycanda 
əhalinin orta ömür uzunluğu haqqında 4.12 cədvəlindəki məlumatlara 
əsasən mühakimə yürütmək olar.
4.12 cədvəlindəki məlumatlardan aydın görmək olur ki, 2000-ci ildən 
başlayaraq ölkəmizdə əhalinin doğulanda gözlənilən ömür uzunluğu 
təqribən eyni səviyyədədir. Bu, həm bütün əhali, həm də kişi və qadınlar 
üçün səciyyəvidir. Əhalinin gözlənilən ömür uzunluğu göstəricisini hər 
hansı bir dövrdə ölənlərin, yaxud da yaşayanların orta yaşı ilə 
qarışdırmaq olmaz. Bu və ya digər dövrdə ölənlərin və yaşayanların orta
107

---

yaşı göstəriciləri ayrıca hesablanır. Birinci göstərici il ərzində ölənlərin 
yaşa görə bölgüsü, ikinci göstərici isə əhalinin yaş tərkibi haqqında 
məlumatlara əsasən hesablanır. Nəzərdən keçirilən bu üç göstəricinin hər 
biri müxtəlif məzmuna malikdir və onlardan müxtəlif məqsədlər üçün 
istifadə olunur.