Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

2.3. Azərbaycan Respublikasında Statistika orqanları sistemi
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi öz fəaliyyətini 
Azərbaycan Respublikasının Qanunları və qanunvericilik aktları, Azər­
baycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamları, Nazirlər Ka­
binetinin qərarları, statistika sahəsində beynəlxalq sazişlər və s. əsasında 
qurur.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin strukturu, 
dövlət statistika orqanlarının vəzifələri, hüquq və səlahiyyətləri “Rəsmi 
Statistika haqqında'” Azərbaycan Respublikasının 18 fevral 1994-cü il 
tarixli Qanunu və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Azər­
baycan Respublikası Dövlət Statistika komitəsi haqqında Əsasnamə”si 
(6.11.1995-ci il, №238) ilə müəyyən edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinə Azərbaycan 
Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə təsdiq olunan sədr rəhbərlik 
edir. O, Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin qanunla 
müəyyən edilmiş vəzifələrinin yerinə yetirilməsi üçün şəxsən məsuliyyət 
daşıyır.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi sədrinin, onun 
müavinlərinin və digər rəhbər işçilərinin daxil olduğu kollegiya öz iclas­
44
larında başlıca statistika işlərinin yekunlarını; analitik işlərin təşkili məsə­
lələrini, uçot və hesabatın vəziyyətini, onların dürüstlüyünü; uçot-statis­
tika işlərinin mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılmasmı müzakirə edir; 
idarə, şöbə və digər struktur bölmələri rəhbərlərinin hesabatlarını dinləyir.
Statistika Komitəsinin nəzdində elmi-metodoloji Şura fəaliyyət gös­
tərir. Onun tərkibinə dövlət statistika komitəsinin və bir sıra nazirliklərin 
mütəxəssisləri, ali məktəblərdə çalışan alim və mütəxəssislər daxil edilir. 
Şura statistikanın metodoloji məsələlərini nəzərdən keçirir, ən mühüm 
statistika işləri üzrə proqram və təlimatları müzakirə edir.
Statistika Komitəsinin tərkibində adətən aşağıdakı idarə və şöbələr 
yaradılır: demoqrafiya və sosial statistika; əhalinin həyat səviyyəsi və ev 
təsərrüfatlarının tədqiqatı statistikası; əmək statistikası; milli hesablar sta­
tistikası; sənaye, nəqliyyat və rabitə statistikası; kənd, meşə və balıqçılıq 
təsərrüfatı statistikası; əsaslı tikinti və mənzil şəraiti statistikası; ticarət və 
xarici ticarət statistikası; qiymət statistikası; yanacaq-enerji və material 
balansları statistikası; statistika işlərinin əlaqələndirilməsi, regionların so­
sial-iqtisadi inkişafı statistikası və i.a.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin strukturu 2.1 
sxemində göstərildiyi kimidir.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin şöbələri 
inkişaf etmiş ölkələr və MDB dövlətləri ilə ölkəmizin əsas sosial-iqtisadi 
göstəricilərinin müqayisəsini aparır, əhalinin ümumi və yaş qrupları üzrə 
sayı, təhsil səviyyəsi, milli tərkibi, nikah vəziyyəti, doğumun, ölümün, 
təbii artımın ümumi əmsalları, ölümün əsas səbəbləri, beynəlxalq miq­
rasiya, əmək qabiliyyətli yaşda əmək qabiliyyətli və iqtisadi fəal əhalinin, 
dövlət və qeyri-dövlət bölmələrində çalışanların, işsizlərin sayı haqqında 
məlumatları işləyib hazırlayır və dərc etdirir.
Bazar iqtisadiyyatı strukturlarının, kiçik, xarici və müştərək müəs­
sisələrin, birjaların, fəaliyyətlərinə, kiçik müəssisələrin özəlləşdirilmə- 
sinə, əhalinin gəlirləri və xərclərinə, dövlət tərəfindən verilən müavinət­
lərə dair məlumatların işıqlandırılması da statistika orqanları tərəfindən 
həyata keçirilir. Dövlət statistika orqanları ev təsərrüfatlarının (hər nəfərə 
görə ayrı-ayrı ərzaq məhsullarının istehlakı, mənzil şəraiti, uzun müddət 
istifadə olunan əşyalarla təchizat səviyyəsi), səhiyyənin, idmanın, elmi- 
tədqiqat işlərinin, turizm xidmətinin, ticarətin vəziyyətini səciyyələndirən 
göstəriciləri, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində həyata keçirilən tədbir­
ləri, onların səmərəliliyini ifadə edən məlumatları istifadəçilərə çatdır­
maqla ölkədəki vəziyyət haqqında fikir formalaşdırır,
“Milli hesablar statistikası şöbəsi” ümumi daxili məhsul, onun