Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 319

bu da “Birinci Sin imperatoru” deməkdir. Beləliklə, vahid və 

mərkəzləşdirilmiş Çin dövləti yarandı. Sin-Şi-Xuandi hunların 

hücumundan müdafiə olunmaq üçün ölkənin  şimalında Böyük 

Çin. səddi çəkdirməyə başladı. Səddin üstündə beş araba yanaşı 

gedə bilərdi. Bu tikinti fasilələrlə min il davam etmişdi. Səddin 

uzunluğu 5 min km-dən çox, hündürlüyü isə 6.6 m, bəzi yerlərdə 

10 m idi. 

Çindən qərbə gedən “Böyük ipək yolu” bütün Asiyanı yarıb 

keçir, Aralıq dənizinə doğru uzanırdı. “Böyük ipək yolu” e.ə. II 

əsrdə kəşf edilmişdir. 

Çin yazısında heroqliflərdən istifadə olunurdu. On minlərlə 

heroqlif var idi. Çinlilər yazı materialı kimi bambuk 

lövhəciklərdən, ipək parçadan istifadə edirdilər. Eramızın 

başlanğıcında çinlilər cındırdan, ağac qabığından, bambukdan 

kağız düzəltdilər. Kağız ucuz başa dəlirdi. Çində biliklər yüksək 

inkişaf etmişdi.  Əkinçilərin səma cisimlərinin müşahidəsi 

nəticəsində astronomiya elmi yaranmışdı. Çinlilər yeri nəhəng 

yumurta  şəklində  təsəvvür edirdilər. Onlara görə yer yumurta 

sarısı, göy isə qabığıdır, göy cisimləri ona bərkidilib. Onlarla 

birlikdə göy Yer ətrafında fırlanır. 

Kənd təsərrüfatına aid əsərlərdə torpağı becərmək və 

suvarmaq, ipək qurdu bəsləmək, çay kollarını becərmək 

qaydalarından bəhs olunurdu. Çay sözü Çin mənşəlidir. Əvvəllər 

xəstənin qüvvəsini mühafizə edən dərman kimi işlənmiş, sonralar 

isə içki kimi istifadə olunmuşdur. Dəniz səyyahlarının və karvan 

başçılarının müşahidəsindən coğrafiya elmi yarandı. Uzaq 

səyahətlərə çıxanlar kompas ixtira etmişlər. E.ə. II əsrdə və birinci 

əsrin  əvvəllərində yaşamış Çin tarixçisi Sıma Tsyan ən qədim 

dövrdən ömrünün sonuna qədər olan dövrü əhatə edən “Tarixi 

qeydlər”  əsərini yazmışdır. O, hər bir hadisəni düzgün yazmağa 

çalışmışdı. Elə buna görə  də o, padşah tərəfindən 

cəzalandırılmışdı. 

Çin e.ə. VII əsrdə yaranmış Vyetnam dövləti ilə  əlaqə 

saxlayırdı. Çinlə qərb ölkələri arasında əlaqə zəif inkişaf etmişdi. 

Çində kağızın istehsalı, çaydan istifadə, ipək istehsalı, kompasın 

ixtirası yüz illərlə avropalılara məlum olmamışdır. 

---