Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 52

nəticəsində müxtəlif anlayışları  və hadisələri ifadə etmək imkanı 

yaranırdı. Bu yazı işarələri hələ qədimdə heroqlif, yəni "müqəddəs 

işarələr" adlandırılmışdı. İlk zamanlar heroqliflərin sayı çox imiş. 

Ən çox işlədilən işarələrin sayı yeddi yüzə çatırdı. Adətən 

heroqliflər daş, ağac, dəri üzərində yazılırdı. Belə hallarda 

heroqliflərin  şəkli dəyişilmirdi. Qədim misirlilər eyni zamanda, 

bitkisinin gövdəsini lazım olan ölçüdə doğrayır, sonra özəyini 

uzununa çox nazik təbəqəyə ayırıb, xüsusi üsulla bir-birinə 

yapışdıraraq "kağız" kimi istifadə edirdilər. Böyük mətnləri 

yazmaq üçün papirus vərəqlərini uzununa bir-birinə calayırdılar 

və lülə halında bükürdülər. Onların bəzilərinin uzunluğu qırx beş 

metrə çatırdı. Heroqliflər papirus üzərində də yazılırdı. Belə halda 

heroqliflərin ilkin şəkli xeyli dəyişilirdi. Bu yazı heroqlifikadan 

fərqli olaraq heratika adını almışdı. E.ə. VIII əsrdən etibarən yazı 

sistemində dəyişiklik baş vermişdi.  Əvvəllər ayrı yazılan işarələr 

indi bir işarədə birləşdirilirdi. Bu yazı demotika, yəni xalq yazısı 

adını daşıyırdı. Bu yazı növü dövlət idarələri,  ədəbi və dini 

mətnlərin tərtibində  işlədilirdi. Heratika vasitəsilə  təsərrüfat 

sənədləri, eləcə də ədəbi və elmi əsərlər yazılırdı. 

Misir yazı sistemində  əlifba işarələri də peyda olmuşdu. 

Bunlar 21 işarədən ibarət idi, hər birisi müəyyən samiti bildirirdi. 

Əlifba işarələri heroqliflərin ayrılmaz tərkib hissəsini təşkil edir 

və müstəqil işlənmirdi. 

Misir yazı sistemi dəyişildiyi və təkmilləşdiyi kimi onun dil 

quruluşu da minilliklər ərzində eyni şəkildə qalmırdı. Qədim, orta 

və yeni Misir dili bölgüsü təklif olunmuşdur. Erkən orta əsrlərdə 

(III-IV  əsrlər) qədim Misir dili artıq ölü dillər cərgəsinə daxil 

olmuşdu. Bu zaman gipti dili işlənirdi. VII əsrdən etibarən  ərəb 

dili yayılmağa başladı. Hal-hazırda Misirdə dörd milyon yerli 

gipti yaşayır. Onlar xristian olmaqla ərəb dilində danışır, lakin 

dini ibadətlərini gipti dilində aparır, qədim  ənənələri qoruyub 

saxlayırlar. 

Qədim misirlilərin  şifahi xalq yaradıcılığı  bədii  ədəbiyyat 

əsərlərinin əsasını təşkil edir. Ən qədim əsərlər e.ə. IV minillikdə 

yaradılmışdır. Üç min il ərzində  qədim misirlilər zəngin bədii 

ədəbiyyat, onun müxtəlif janrlarını yaratmışdılar.  Şifahi xalq 

---