Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 

9

Şərq tarixinin son dövründə  ən geniş yazı sistemi arami 

yazısı olmuşdu. Arami dili Şərqdə beynəlxalq dilə çevrilmişdi. 

Coğrafi baxımdan qədim Yunanıstan və Roma qərbdə, 

Avropa qitəsində yerləşirdi. Bunlardan şərqdə  və  cənub-şərqdə 

yerləşən ölkələr müvafiq surətdə Asiya və Afrika qitələrinə 

mənsub idilər. Hələ qədim zamanlarda Yunanıstan və Roma tarixi 

və publisist ədəbiyyatı Asiya əhalisini “Şərq xalqları” və 

“barbarlar”,  ərazisini isə  “Şərq ölkələri” adlandırırdı. “Şərq” 

anlayışı sadəcə olaraq coğrafi məfhum kimi işlədilirdi. Hazırda 

“Qədim Şərq” elmi anlayışı yunanların və romalıların tanış olduğu 

ərazidən daha geniş ölkələri özündə  cəmləşdirir və onlara ilk 

zamanlar məlum olmayan ən qədim dövlətlərin tarixini əhatə edir. 

Antik ölkələr Misir, Aralıq dənizinin şərq sahili, Anadolu (Kiçik 

Asiya), Ön Qafqaz, İkiçayarası (Mesopotamiya), Orta Asiyanın 

cənub və  qərbi, Hindistan ilə az-çox tanış idilər. Bəzi qədim 

Yunanıstan və Roma tarixçiləri adı  çəkilən ölkələrin tarixi, 

əhalisinin adət-ənənələri, mədəniyyəti və incəsənəti barədə 

müəyyən məlumatlar saxlamışlar. Lakin Çin və digər Uzaq Şərq 

ölkələri haqqında onların heç bir təsəvvürü olmamışdır.  

Bəşər tarixində Misir, Finikiya, Suriya, Fələstin, Het, 

Urartu, Mesopotamiyada - Şumer, Akkad, Babilistan, Assuriya, 

İranda-Aratta, Kuti, Lullubi, Elam, Manna, Midiya, Mada, 

Haxamaniş, Parfiya, Atropatena, Ön Qafqazda - Albaniya, 

İberiya, Orta və Uzaq Şərqdə - Hindistan, Koreya, Vyetnam, 

Yaponiya və  İndoneziya kimi ilk dövlətlər bu dövr ərzində 

meydana gəlmiş, sonra süquta uğramışlar. 

Qədim  Şərq ilk elmi biliklərin vətəni olmuşdur. Antik 

ölkələr qədim  Şərq mədəniyyətinin müəyyən təsirinə  məruz 

qalmışdı. 

İbtidai icma quruluşu bəşər tarixinin ən uzun bir dövrünü 

əhatə edir. Avropa, Asiya və Afrikanın isti iqlim sahələrində ilk 

dəfə insan əmələ  gəlmiş  və insan cəmiyyəti təşəkkül tapmağa 

başlamışdır.  İbtidai icma quruluşunun tarixi insanın heyvanlar 

aləmindən ayrılması ilə başlanır. Müasir insana yaxın olan ən 

qədim insan tipi “Cənub meymunları” (Avstralopitek) olmuşdur. 

Bu insan tipinə aid qalıqlar Afrikada (Keniya və Tanzaniyada) 

---