Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
______________Milli Kitabxana_____________
121
tayfalarının və şumerlərin nailiyyətləri əsasında yaranmışdır. Bu mədəniyyət müstəqil inkişaf yolu keçmiş, Yaxın Şərqin bir çox xalqlarının mədəniyyətinə müəyyən təsir göstərmişdi. İkiçayarası xalqlarının memarlıq, incəsənət, ədəbiyyat, yazı, elmi biliklər sahəsində əldə etdikləri nailiyyətlər Qədim Şərqin bir sıra ölkələrinin mədəni həyatında öz əksini tapmışdı. Qədim cəmiyyətlərin ideologiyasının əsasını dini təsəvvürlər təşkil edirdi. Dini təsəvvürlərin totemizm, animizm və fetişizm növləri hələ erkən əkinçi tayfalarının həyatında mühüm yer tuturdu. Yer və göy təbii hadisələri, insan taleyi və güzəranı qeyri-təbii qüvvələrin əməlləri ilə bağlanılırdı. Tədricən belə təbii qüvvələrə adlar verilmiş, bu və ya digər təbii hadisəni onların adı ilə bağlamışdılar. İkiçayarasının erkən əkinçi icmaları ayrı- ayrılıqda bu və ya digər allaha sitayiş edirdilər. Bu icmaların dini təsəvvürlərini bərəkət və məhsuldarlıq bildirən ilahə təşkil edirdi. Erkən dövrdə allah və ilahələr heyvan görkəmində təsvir olunurdular. Təbiət qüvvələri ilahiləşdirilirdi. Hər bir icma özünün himayəçi allahına sitayiş edirdi. Erkən əkinçilərin etiqadı üçün politeizm, yəni çoxallahlılıq səciyyəvi idi. Bu hal ilkin sinifli cəmiyyətdə öz varlığını saxlayırdı və İkiçayarasında vahid dövlətin meydana gəlməsi nəticəsində dini ibadətlərin birləşdirilməsi zərurətini ortaya atmışdı. İkiçayarasında bütün allahları və ibadətləri birləşdirən ümum Şumer panteonu yaradıldı. Şumer əsatirləri İkiçayarasının dini və allahları barədə məlumat saxlamışdır. Qaynaqlarda e.ə. III minillik üçün bir neçə yüz allahın adı çəkilir. Şumerlərin təsəvvürünə görə, ilk əvvəl bütün dünya başdan-başa suya qərq olmuşdu. Okean suyunun dərinliyində bütün varlığın «böyük anası» ilahə Nammu yaşayırmış. Nammunun bətnindən yarımkürə şəkilli dağ qalxıbmış. Dağın başında «böyük ata» allah An, dənizdə yastıvarı lövhə üzərində ilahə Ki yaşayırmış. Hər iki ilahi qüvvə bir-birinə bitişik imiş. Bu iki allahın nikahından allah Enlil (Ellil) dünyaya gəlmişdi. Onun ardınca bu cüt allah xeyli uşaq törətmişdi. Onların içərisində yalnız yeddi allah öz qüdrəti və müdrikliyi ilə fərqlənirmiş. Bunlar allahların şurasını təşkil etməklə bütün dünyanı idarə edirmişlər. Enlil allahların başçısı və ağsaqqalı
|