Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 320

Qədim Çin mədəniyyəti müxtəlif sahələrdə inkişaf etmİşdİ.  

 

Din ilə bağlı  təsəvvürlər öz əksini  əfsanələrdə tapmışdı. 

Qədim Çin əfsanələri e.ə. VI əsrdən başlayaraq yazıya 

köçürülmüşdü.  Əfsanələrə görə, ilk əvvəl qarma-qarışıq Aləm 

(materiya) mövcud imiş. Sonra bu aləmdən işıq və qaranlıq 

bildirən ünsürlər ayrılmışdı. Birinci kişi, ikinci qadın xəttini təmsil 

edirmiş. Dünyanın möcüzə yolu ilə də yaranması əfsanələrdə əks 

olunmuşdur. Quraqlıq göydə yeddi günəşin peyda olması ilə 

əlaqələndirilir.  Əfsanədə ilahə  tərəfindən insanın gildən 

yaradılması aşılanır. Daşqın və onun faciəvi nəticəsi, quraqlıq və 

ondan doğan aclıq, qəhrəman adamlar və onların cəsurluğu 

əfsanələrin başlıca mövzusunu təşkil edir. Digər qədim  Şərq 

əfsanələrində olduğu kimi, daşqın allahın qəzəbi kimi qələmə 

verilir. 

Qədim çinlilər  əcdadlara və axirət dünyasına inanırdılar 

Konfusi təliminin yayılması  əcdadlara sitayişi möhkəmləndirdi 

və  səmaya sitayişi genişləndirdi. Səma allahı  təcəssüm edirdi. 

Allaha (di) inam tədricən səma ibadətinə çevrilmişdi. II-III 

əsrlərdə Çində Buddizm yayıldı. Qədim çinlilərin təsəvvürünə 

görə ilk Budda sutraları Çinə ağ at üstündə gətirilmişdi. 

Qədim Çin erkən yazı növləri "fal kitabələrində"  əks 

olunmuşdur.  İn dövründə inkişaf etmiş heroqlif yazı forması 

mövcud idi. İn dövrünün yazı növü müasir Çin heroqliflərindən 

o qədər də fərqlənmir. Xan dövründə yazı daha da təkmilləşir. 

Ən qədim Çin nəzm  ədəbiyyatı e.ə. XI-VI əsrlərə aid tunc 

qablar üzərində  əks olunmuşdur. "Şiszin"  əsəri 305 poetik 

hissədən ibarətdir. Bu, qədim Çin poeziyasının qiymətli əsəridir. 

Qədim Çində musiqi, memarlıq, təsviri incəsənət geniş inkişaf 

tapmışdı. Elmi biliklərin meydana gəlməsi praktiki tələbatdan 

doğurdu. Xüsusilə riyaziyyat inkişaf etmişdi. E.ə. II əsrdə 

"Doqquz kitablı riyaziyyat" adlı traktat tərtib olunmuşdu. Bu 

kitab torpaqölçənlər, astronomlar, məmurlar və b. üçün zəruri 

vəsait idi. Astronomiya və  təqvim sahəsində irəliləyiş vardı. II 

əsr astronomu və riyaziyyatçısı Çjan Xenin əsərində 124 ulduz 

---