Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 323

bu da miflərin tarixiləşməsi kimi başa düşülməlidir. Mifoloji 

əfsanələri öz təlimlərinə uyğunlaşdırmağa cəhd edən konfusiçilər 

ruhların insanlara çevrilməsinə çox səylə girişmiş, miflərin və 

əfsanələrin rasional izahı üçün də az iş görməmişlər. 

Burada miflər  ənənəvi tarixin bir hissəsinə çevrilmişdir. 

Bambuk lövhələrə mifləri köçürərkən onun ilkin mənası  təhrif 

edildiyindən, insanlar ancaq yazılanlara inanmağa başladılar. 

Tədricən isə ağızdan-ağıza keçən miflər unudulmağa başladı.  

Nəticədə səmərələşdirilmiş miflər fəlsəfi ideya və təlimlərin 

tərkib hissəsinə çevrilmiş, miflərin personajları isə konfusi 

təlimlərinin təbliğində istifadə edilən tarixi şəxsiyyətlər kimi çıxış 

etmişlər. Xüsusilə mifik padşahlar Yao Şun, Yuy qədim dövrün 

ideal hakimlərinə çevrildilər. Onların hakimlik dövrü isə Çin 

tarixinin «Qızıl əsri» elan edildi. Amansız və qəddar hökmdarlar 

Tsze, Çjou obrazları da uyğun  şəkildəyişməyə  məruz qalıbdır. 

Onlar Yao, Şun və Yuyun antipoduna - tiranlara çevrilmişlər. 

Bütün bunlar miflərdə öz əksini tapmış, xalq ənənələrindən hakim 

sinfin mənafeyinə uyğun şəkildə istifadə etmək məqsədinə xidmət 

etmişdir. Qədim dövrün bütün fəlsəfələrinin tarixi sübut edir ki, 

qəbilə-tayfa quruluşunun mifoloji baxışları elmi biliklərin 

yaranması prosesinə böyük təsir göstərmişdir. Fəlsəfə öz 

bünövrəsini mifoloji təsəvvürlər zəminindən götürmüş, onun 

materialından  əsaslı  şəkildə istifadə etmişdir. Bu mənada qədim 

Çin fəlsəfəsi Çin mifologiyasından geniş  şəkildə  bəhrələnmişdir. 

Başqa xalqların fəlsəfəsi kimi mifologiya ilə  sıx bağlı olan Çin 

fəlsəfəsi bir sıra spesifik xüsusiyyətlərə malik olmuşdur. Bu 

spesifik xüsusiyyətlər Çin mifologiyasının öz spesifikasından 

doğur. Çünki Çin mifləri, hər  şeydən  əvvəl, keçmiş sülalələr 

haqqında, «Qızıl  əsr» haqqında tarixi əfsanələrin məcmusundan 

ibarətdir. «Şi tszin» «Dəyişikliklər kitabı», «Şi tszin» «Nəğmələr 

kitabı», «Şu tszin» «Tarix kitabı» və s. əksər hissələri qədim 

miflərə  əsaslanır. Bu əsaslanma isə bir sıra kitablar «Şi tszin»  

sübutu üçün ən nüfuzlu arqumentlər hesab olunur. Çin mifləri 

qədim çinlilərin dünya baxışmı  əks etdirən materiallarla o qədər 

də  zəngin deyildir. Ona görə Çin fəlsəfəsində naturfəlsəfə 

ideyaları mühüm yer tutmamışdır. Lakin başlanğıc haqqında, 

---