Şari de Qollun rəhbərlik etdiyi Fransa antifaşist müqavimət hərəkatında 2 min nəfərə yaxın
azərbaycanlı iştirak edirdi. Azərbaycanın igid oğlu
Əhmədiyyə Cəbrayılov (təxəllüsü "Armed Mişel") bu hərəkatda fəal iştirakına və şəxsi şücaətinə görə
Fransanın Milli Qəhrəmanı adma layiq görülmüş və hərbi paradda əsgərə
generaldan irəlidə addımlamaq kimi çox şərəfli hüquq verən
hərbi medalla təltif olunmuşdu.
Azərbaycan mühacirəti müharibə illərində Milli legionun yaradılması Hitler Almaniyası ilə müharibəyə səfərbər olmuş azərbaycanlı zabit və
döyüşçülərin bir hissəsi Vətənimizi istila etmiş bolşevik Rusiyasına nifrət
etdiklərindən qəsdən əsir düşüb, alman əsgərləri ilə birlikdə Sovet rejiminə qarşı
mübarizə aparmaq və Azərbaycanın istiqlaliyyətini bu yolla bərpa etmək
niyyətində idilər. Bolşevik istilasından sonra vətəndən kənarda - mühacirətdə
yaşamağa məcbur olan siyasi mühacirlərin bir hissəsi müharibə dövründə
azərbaycanlı hərbi əsirlərdən
milli hərbi hissələrin yaradılması və ən əsası
Hitler Almaniyasının
Azərbaycanın müstəqilliyini tanıması istiqamətində
fəaliyyətə başlamışdılar. Azərbaycanın mühacirətdə olan bir çox nüfuzlu
şəxsləri, 0 cümlədən
Məmməd Əmin Rəsulzadə Berlinə dəvət edilmişdi. Siyasi
mühacirlər hərbi əsirlər içərisindən azərbaycanlıların tapılaraq ölümdən xilas
edilməsində böyük rol oynamışdılar. Belələrinin sayı isə 150 min nəfərdən çox
idi. Müharibədə azərbaycanlı hərbi əsirlərdən ibarət olub, Almaniyanın
tərəfində vuruşacaq
Milli legionun yaradılmasında vətənpərvər zabit
Əbdürrəhman bəy Fətəlibəyli > Düdənginskinin xüsusi rolu olmuşdur.
1940-
cı ildə Moskva Hərbi Akademiyasını bitirərək Sovet ordusunda mayor
rütbəsinədək yüksəlmiş Ə.Fətəlibəyli Baltik sahilləri uğrunda aparılan
döyüşlərin birində almanlara əsir düşmüşdü. O, 1941-ci ilin noyabrında Hitlerə
məktub yazaraq Azərbaycan legionlarmm yaradılmasının zəruriliyi fikrini
bildirmişdi. Ə.Fətəlibəyli onun və digər azərbaycanlıların Hitler Almaniyası ilə
nəyə görə əməkdaşlıq yolu tutduğunu Biçeraxova məktubunda belə izah edirdi:
"Biz atalarımızın ənənələrini tapdalayıb, xalqımızı kölə halına salan, Hitlerlə
Polşanı bölən. Baltik ölkələrinin müstəqilliyini əlindən alan, Finlandiyanı
darmadağın edən böyük Rusiya uğrunda savaşa bilməzdik. Ona görə də
almanların tərəfinə keçərək bolşevizmin kölə etdiyi digər xalqlarla birlikdə
Vətənin azadlığı və müstəqilliyi uğrunda mübarizəyə qoşulmuşduq." 1942-ci
ildə yaradılan
