Dərslik Prof. S.İ. Seyidov və prof. M.Ə. Həmzəyevin elmi redaktorluğu ilə

Müşahidə metodunun müxtəlif variantların­dan istifadə olunması uşaq haqqında kifayət qədər əsaslandırılmış məlumat əldə etməyə imkan verir. Hər cür müşahidəni məqsədəyönəlmiş və müvafiq proqrama, plana uyğun şəkildə aparmaq lazımdır.
Müvafiq nəticə əldə etmək üçün müşahidəni müntəzəm aparmaq tələb olunur. Uşaqlar çox sürətlə inkişaf edirlər. Onların psixologiyası və davra­nışı sürətlə dəyişir. Ona görə də uşağın yaşından asılı olaraq müşahidələr arasındakı fasilə də­yişməli olacaqdır. Məsələn, yeni doğulmuş uşaq üzə­rində hər gün, 2-3 aylıqdan bir yaşa qədər dövrdə hər həftə, 1-3 yaşlı uşaqlarda hər ay, bağça yaşlı uşaq­larda ildə ən azı iki dəfə və s. müşahidə aparmaq lazım gəlir. Uşaqlar üzərində müşahidənin gizli təşkil edilməsi, uşağın bunu hiss etməməsi daha dəqiq nəticə əldə etməyə imkan verir.
Müşahidənin bir növü kimi "ana gündəlik­ləri”ndən istifadə də səmərəli nəticə verir.
Çox vaxt uşaqlarla aparılan şifahi və yazı­lı sorğu zamanı bir sıra çətinliklərlə rastlaşmaq olur. Bəzən uşaqlar ona verilmiş sualı o qədər də düzgün başa düşmürlər. Ona görə də sorğu zamanı uşağın ona verilən sualı nə qədər düzgün başa düşdüyünü müəyyənləşdirmək lazımdır.
Uşaqlarla aparılan tədqiqat işində uşağın psixologiyası və davranışı barədə daha düzgün məlumatlar əldə etmək üçün eksperiment daha səmə­rəli metodlardan biri hesab olunur. Eksperimentlə­rin daha səmərəli olması üçün onların təbii şə­raitdə, oyun və təlim fəaliyyətində aparılması zə­ruridir. Bu zaman uşaqları eksperimentin gedi­şinə maraqlandırmaq lazımdır.
Testləşdirmənin tətbiqi zamanı da uşaqların bu işdə iştirakının stimullaşdırılması zəruri­dir. Bunun üçün Kettelin və Vekselerin testlərinin uşaq variantlarından və sosiometrik testin bəzi formalarından istifadə olunması daha yaxşı nəticə verə bilər.
Pedaqoji psixologiyanın tədqiqat metodlarına gəldikdə ümumi psixologiyada, yaş psixologiyasında və psixo­logiyanın digər sahələrində istifadə olunan tədqiqat metod­larından pedaqoji psixologiyada da istifadə olunur. Bu metodlara müşahidə, şifahi və yazılı sorğu, eksperiment, fəaliyyət məhsullarının təhlili, anketlər, testləşdirmə və s. aid etmək olar. Peda­qoji psixologiyada bu metodlardan istifadə edərkən uşaqların yaş xüsusiyyəti, psixoloji-pedaqoji prob­lemin xüsusiyyətləri, onların köməyi ilə uşaqların tərbiyəlilik və hazırlıq səviyyələrini, təlim və tərbiyənin təsiri altında onların psixologiyası və davra­­nışında baş verən dəyişiklikləri aşkara çı­xarmaq imkanları nəzərə alınaraq müvafiq dəyişik­liklər edilir. Məsələn, pedaqoji müşahidədən uşaqların müxtəlif sosial şəraitdə özlərini necə aparmala­rını, eləcə də müxtəlif həyati məsələləri həll edərkən əldə etmiş olduqları bilik və vərdişləri tətbiq edə bilmək bacarığını aşkara çıxarmaq üçün istifadə etmək olar. Daha yaşlı uşaqları - yeniyet­mə və gəncləri öyrənərkən bu məqsədlə yazılı sorğu və testlərdən, məktəbəqədər və kiçik məktəb yaşlı uşaq­larla şifahi sorğu­dan istifadə etmək mümkündür.
Bu cür ümumi metodlarla yanaşı pedaqoji psi­xo­logiyanın özünəməxsus xüsusi metodları da var­dır. Bu cür metodlara psixoloji-pedaqoji eksperi­menti və uşaqların öyrənməyə qabillik, biliklilik və tərbiyəlilik səviyyəsini aşkara çıxarmaq üçün xü­susi psixoloji-pedaqoji testləş­­dirməni aid etmək olar.
Pedaqoji psixologiyada istifadə olunan metod­ları aşağıdakı şəkildə qruplaşdırmaq olar: təş­kiledici, prose­dur, qiymətləndirici, eləcə də fakt­ların toplanması və işlənməsi ilə bağlı metod­lar. Təşkiledici metodlara məq­­səd, məzmun, aparı­lan tədqiqatın strukturu və təşkili, onların tərki­bi və hazırlıq aiddir. Prosedur metodlara bütöv­lükdə aparılacaq tədqiqatın, eləcə də onun hissələ­rinin həyata keçirilmə forması aiddir. Qiymətlən­dirici metodlara tədqiqatın nəticələrinin psixolo­ji-pedaqoji qiymətlən­dirilməsi yolları daxildir. Faktların toplanması və işlənməsi üçün tətbiq olu­nan metodların köməyi ilə yoxlanılanlar haqqında zəruri məlumatlar əldə edilir. Əldə edilmiş fakt­ların işlənməsi üçün tətbiq olunan metodların kö­məyi ilə müvafiq nəzəri və praktik psixoloji-peda­qoji nəticələr və tövsiyyələr irəli sürmək müm­kün olur.
Qeyd etdiyimiz tədqiqat xarakteri daşıyan me­todlarla yanaşı elə metodlar da vardır ki, onların köməyi ilə uşaqlara birbaşa praktik psixoloji-pedaqoji təsir göstərmək olur. Bu cür metodlara psixoloji məsləhət və korreksiyanı aid etmək olar. Psixoloji məsləhət adi söhbət şəklində şagirdlə, onun valideynləri və ya onun təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olan adamlarla aparıla bilər. Psixoloji məsləhətdən fərqli olaraq psixokorreksiyanın kömə­yi ilə psixoloq maraqlandığı şəxsə bilavasitə psi­xoloji-pedaqoji təsir göstərir.
Pedaqoji psixologiyada eksperiment metoduna xüsusi yer verilir. Əldə edilmiş nəticələrin taleyi və səmərəliliyi psixoloji-pedaqoji eksperimentin düzgün təşkili və aparıl­masından asılıdır. Psixo­loji-pedaqoji eksperimentin nəticə­sinin etibarlı­lığı üçün bir sıra şərtlərə əməl olunmalıdır. Hər şeydən əvvəl, nəticələrdə səhvlərə yol verməmək üçün eksperimentin təşkili məntiqi əvvəlcədən düşünül­məlidir.
Psixoloji-pedaqoji tədqiqatın aparılmasına verilən ikinci xüsusi tələb testlər və digər psixo­diaqnostik metod­larla bağlıdır. Onlar kifayət qədər yoxlanmalı və uşaqların yaşına uyğunlaşdırıl­malıdır.