Dilmurod Quronov adabiyot nazariyasi


www.ziyouz.com kutubxonasi SYUJET XUSUSIDA



Yüklə 8,8 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə59/179
tarix29.11.2023
ölçüsü8,8 Mb.
#169675
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   179
Dilmurod Quronov. Adabiyot nazariyasi asoslari (2018)

162
www.ziyouz.com kutubxonasi


SYUJET XUSUSIDA
1 Syujet haqida tushuncha. Syujet funksiyalari. Syujet va
fabula. Syujet turlari. Syujet komponentiari. Konflikt va
I uning turlari.
Syujet 
(frans,
predmet, «asosga qo'yügan narsa») badi- 
iy shaklning eng muhim elementlaridan biri sanalib, badiiy 
asardagi bir-biriga uzviy bog'liq hoida kechadigan, qahra- 
monlarning xatti-harakatlaridan tarkib topuvchi voqealar 
tizimini anglatadi.
Avvalo, bu ta’rifning, ya’ni syujetni voqealar tizimi si- 
fatida tushunlshning kengroq ommalashgani va ildizlari 
Aristotel ta’limotiga borib taqalishini aytish lozim. Shunga 
qaramay, u syujet haqidagi mavjud ilmiy qarashlardan biri 
ekanini ham unutmaslik kerak. Mazkurta’rifga ko‘ra, syujet 
faqat epik, dramatik va qismangina lirik (voqeaband lirika) 
asarlarga xos hodisa bo'ladi. Holbuki, keyingi davrlarda 
syujetni bundan ko'ra kengroq tushunish tendensiyasi ku- 
zatiladi.
Zamonaviy ilmiy konsepsiyalarda syujetlilik badiiy ada- 
biyotning xos xususiyatlaridan biri sifatida tushuniladiki, 
bu jihatdan barcha turdagi badiiy asarlarda ham syujet 
mavjuddir. Faqat shunisi borki, har bir turda, janrda syujet 
o'ziga xos tarzda namoyon bo'ladi. Masalan, ba’zan kichik 
hajmli hikoya va novellalarning syujeti «voqealar tizimi» 
degan ta'rifga muvofiq kelmaydi: ularda birvoqeaning ichi- 
dagi o‘sish - bir holatdan boshqasiga o'tishda namoyon 
bo'luvchi rivojlanish kuzatiladi (Masalan, Cho'lponning 
«Taraqqiy», A.Qahhorning «Bemor» hikoyalari). Tag'in bir 
xil hikoyalar borki, ularda qahramon ongi-yu qalbida ke- 
chib turgan jarayonlarning o‘zi voqea o‘rnini bosadi, voqe-
163
www.ziyouz.com kutubxonasi


¡¡к еза яаЬгатоп o!am¡dan о'ИЬдта 1азаууиппг^а ]оп1а- 
nadi. Shuningdek, акэапуа11тк эИе’Нагда уодеа1аг йагти 
ШэМипсИав! ти^адо усгё, Ыгс^ ularda Иат о‘у-Акг1аг, 
Мз-кесЫпта1аг пуо^ kuzatiladiki, а ут эЬи] юИк1 Иагака! 
и1агптд эуи]ейт 1азИкП q¡lad¡. Ко‘пЬ turganingizdek, Ьи 
о‘пг^а 
1
ауз
1
Ааз
11
Ь т ma’noda «уодеа1аг йапш» sifatidag¡ 
syujetdan ЬоэЫаЬ а ут хизиз1уа1птд разау1Ь ЬопэЫ tarti- 
b¡da ата1да 
08
Ь
1
п)сИ, уа’т эу^еНаг tasniflandi 1пат.
Yuqoridagi 1ю1аИагт ko‘zda Мдап ЬюМа adabiyot- 
shunos!ikda доЫ voqeaband зуи]е1 
ма
voqeaband Ьо‘1та- 
дап э у ^ Шг1ап ajratilad¡. В1год Ьи 1а^ад1 1азпИ:1азЬ 
Иат эу^е! masalasidagi дагаэЫаг 
1
:игНс
11
аИд
1
т bartaraf 
ейвИ исЬип уе1агП етаэ. ЭИитпд исИип 1пат 
Ьап’иг 
к1азз1к эуи]е1 1а’Птой отта1азЫз11 
ча
e’tirof еШгЫ 
\\-
hatidan ustuvordir.
Jumladan, XX аэгтпд у т к nazariyotchilaridan Ып 
в.М.РозреЬу (пат эуи]е1 ер!к hamda dramatik аэаМагда 
хоз deb h¡soblaydi. ЭИи Ы1ап Ыгда, и voqeaband Нпка па- 
типа1а^а Иат syujet ЬогПд1, 
\agai
Ьиг^ад1 эу^е! оЧа д1э- 
да, [ ^ ¡ у и>‘утйп1дап 
ча
botinida а1Ьайа г г ^ М м Н к (уа’гн 
||пк эиЬуек! кесЫпта1ап) т а у ^ Ьо'ПэЫт ta’kidlaydi. ЭЬи- 
ningdek, Ьиг^ау вуиеИаг геа! етаэ, та]ог1у уок1 Та^аэйк 
та гти п д а еда Ьо'ПэЫ гагиг deb uqtiradi. Магкиг вИагИаг 
Ьа]ап1дап taqd¡rda asarda voqelik етаэ, Ьа1к1 эЬсжтпд цй- 
тсну опд1 усх% ^МазИйгПдап, demak, аэаг Нпка Исх^ай! 
о‘1аг(Х| патоуоп bo‘ladí.1 О.Ы.Розре1оу ЬоэЬПд ус^у ди- 
ги1п 1аууог1адап darslikda 
11
а т syujet ер1к<1гатайк аэаг- 
1а^ад1 такоп 
ма
zamonda кесЬиусЫ уодеа1аг oqimi э^ай- 
da tavsiflanadi.2 Вит атепкаПк пагапус^сЬНаг Р.иеНек 
ма
О.иоггеп yanada aniq ifodalaydilar: «Руеэа, е|1ак уо№ го- 
та п тп д пуоуа э^иМигаз! ап’апау|у rav¡shda «эу^еЬ deb
1 Поспелов Г.Н. Теория литературы. - М.: Высшая школа, 1978. - С.110.
2 Введение в литературоведение / Под ред. Г.Н.Поспелова. - М.: Высшая 
школа, 1988. - С. 197.
164
www.ziyouz.com kutubxonasi



Yüklə 8,8 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   179




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin