Dilmurod Quronov adabiyot nazariyasi



Yüklə 8,8 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə73/179
tarix29.11.2023
ölçüsü8,8 Mb.
#169675
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   179
Dilmurod Quronov. Adabiyot nazariyasi asoslari (2018)

muallif qaydlari
deb 
atayotgan tushuncha 
remarka
(ba’zan 
muallif remarka-
si)
istilohi bilan ham ifodalanadi. Biroq remarka deganda 
ko'proq personaj nutqi bilan bog'liq bo'lgan va dialoglarda 
kiritma konstruksiya o'Iaroq qavs ichida beriluvchi qayd- 
larni tushunish ham ancha keng ommalashgan. Xususan, 
o‘zbek adabiyotshunosligida terminning shu ma’nosi faol- 
roq. Shuni e’tiborga oigan holda biz 
muallif qaydlari
isti- 
lohini qo'lladik. Negaki, voqeaning kechishi bilan bog'liq 
bo‘ladimi yo personaj nutqi bilanmi, bundan qat’i nazar, 
gap kuzatuvchi maqomida turgan muallifning qaydlari 
haqida bormoqdaki, ularfunksiyasi jihatidan ham o‘xshash
- ikkisi ham mohiyatga yo'naltirishga xizmat qiladi. Shun- 
ga ko‘ra, muallif qaydlarining ikkala turini umumlashtirib 
remarka
termini bilan atash asosli bo'lish bilan birga qulay 
hamdir.
Bungacha aytilgan fikrlar, ularning tasdig‘i uchun tahlilga 
tortilgan misollar dramatik asarning tashqi qurilishi uning 
badiiyat hodisasi o'Iaroq voqelanishida nechoglik muhim- 
ligini yaqqol ko‘rsatadi. Zero, dramatik asarning tashqi qu­
rilishi, avvalo, uni tartibga solib bir butunga aylantiruvchi 
asos - «karkas» vazifasini o'taydi; ikkinchidan, qismlar- 
ning bir-biridan yaqqol farqlangani holda, o‘zaro muayyan 
munosabatdorlikda joylashuvini ta’minlaydi; uchinchidan, 
retsepsiya - asarni qabul qilish jarayonini boshqarib, uni 
muallif ijodiy niyatiga muvofiq tushunishga yo'naltiradi. 
Ko‘rinadiki, epik asarlarda kompozitsiya bajaruvchi badi- 
iy-estetik funksiyalarning katta qismi dramada asarning 
tashqi qurilishi zimmasiga tushmoqda. Shundan bo‘lsa 
kerak, mavjud o‘quv adabiyotlarida dramatik asar kom-
214
www.ziyouz.com kutubxonasi


р о г^ у а э ! Иая1с1ад| дар1аг и1агптд ЬоЬ уа ко'птэЫагда 
Ьо'НгнзЫ ЬПап сИеМатЬ до1асН. Но1Ьик1, дапсИа т и Ы т
ЬоЧтавт, 
1
аз
11
д
1
дигШвИ к о т р о г ^ у а п т д Ыйа аэрекй, 
хоЬэ, иптд ¡ккктсЫ аэрекй - аэагт 1азИкН etayotgan 
ипэиг1аг уа и1аттд о'гаго ЬодЧагнэЫап Иат иптд ЬасШу 
ЬиШпПкка aylanishida д‘оуа! кайа аИаггнуа1да molikd¡r.
Апексе! traged¡ya «ШдаПапдап, тиаууап Иа]тда еда 
ЬиШп» уодеада taqlid дШэЫт идйпЬ, Ьийт deganda 
«ЬоэЫаглзЫ, о‘|1а51 
ма
охю Ьог» пагэа 1и8Ьип|ИгЬ1п1 ау1а- 
di.1 Yuqorida ко'пЬ оЧПдап traged¡yaning «рго1од, episodiy 
ма
екэсхЬ) д^пгИап эИипда тиуоАд а^аШдашгм ко‘пз
11
дь 
у!п етаэ. Аууа1о, А п э ^ е ! nazarda Мдап уодеа - э с^г 
Ьо‘1ауо!дап (уа’гн Ыкоуа дШпаусИдап етаэ) уодеа екапь 
гп 1а’Ы1азЬ кегак. Bunday уодеа еэа регэопа^аттд 
хаШ-ЬагакаАап 
ма
дар-8о‘г1апгипд тиаууап уо'паНэЬ^а 
Ыпкиу| nat¡jasida го‘уоЬда keladi. Xuddi эИи тиаууап ЬЙ- 
ta уо‘раИз1^ад1 ¡гсЫ! пуо^атэИ dramatik уодеаптд Ьи- 
ШпИдт! ta’minlaydi, уа’т , Апв1о1е1 а^тодсЫ , и т «ЬоэЫ, 
о‘г1;аз1 
ма
охт» Ьог etad¡.
О га та т роег1уагнпд диИхф deb ЬИдап Оеде1да ко‘га, 
уодеа ЫЖтНд1 коШг1уа asosidagi mudom окНпда -
ка1аз1го1а, уа’т уесМтда 1отоп ¡пАИэИ 1иТауГ^1гк1, эИи 
ma’noda ко1Пг1уа - ЬиШпНкптд yadrosi. Shundan кеПЬ 
сИ!д!Ь веде! dramatik эбэг тоЫуа1ап исИ аИ (parda)dan 
1агк!Ь 1:ор15Ы кегак deb hisoblaydi. Bunda ЫппсЫ а Ш а
коШг1уа патоуоп еШвЫ, ¡ккюсЫ а Ш а иптд тапГааНаг 
1:о‘дпа5[1иу| уа кигаэЫаг asosida пуо^апйпНэЫ, nihoyat, 
исЫпсЫ а Ш а zidd¡yatning оЧкИаэМиу! haddi а’1оз1да 
сИк^Ы-уи уесЫптт 1ор1з1"и ko‘zda ЬЛНасП. веде! о‘г1да 
zamondosh adabiyotda ¡эрап1агдта dramani вИи 
Хагг
исИ 
айда Ьо'ПэЫ, ¡пдПг, й-апэиг уа пеггнз1а^а еэа ЬеэЬ) аМ- 
да а^айэЬ иг№дт1 ta’kidlaydi. А у т сИод^а, и1а^а ЫппсЫ 
аМ е кв р о г^ у а , кеутд1 исМаэ! коп1Шшпд пуо^атэЫ,
1 Аристотель. Риторика. Поэтика. - М.: Лабиринт, 2000. - С.156.
215
www.ziyouz.com kutubxonasi


beshinchisida esa konflikt yechim topadiki1, ular ham mo- 
hiyatan uch qismdan iboratdek. Ya’ni har qanday holatda 
ham «boshlanishi - o'rtasi - oxiri» qoiipi (sxemasi) amal 
qilmoqda, demak, dramatik asarga nisbatan uni universal 
deyish mumkin boladi.
Dramaning taraqqiy etishi barobarida yuqoridagi sxe- 
ma murakkablashib, hozirda dramatik asar qismlari sifati- 
da 

Yüklə 8,8 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   179




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin