Dilorom qosimova menejment nazariyasi

u m u m iy
m a q sa d g a
e ris h is h u c h u n ish la b c h iq a ru v c h ila rn in g h a m k o rlik d a g i h a r a k a ti 
ta rtib g a so lin a d ig a n m a ’m u riy h u jja tla r a so sid a a m a lg a o sh ad i. T a s h ­
k iliy-farm oyish u su lin i q o 'lla sh a so sin i m e n e jm e n tn in g b a rc h a ta m o - 
y illa rig a rio y a qilish ta s h k il etad i.
N im a s a b a b d a n m e n e jm e n tn in g m a ’m u riy -fa rm o y is h u s u lla ri 
m a ’m u riy sh ak lla r bilan q o 'sh ib olib boriladi? B u k o 'p h ollarda tash -
89

---

kiliy t a ’sir m a ’m u riy h uquqni q o'llash, y a ’ni q a ro r v a farm oyishlarni 
am alg a o sh irish g a asoslanadi. Lekin, « m e n e jm e n tn in g tashkiliy-far- 
m o y ish u su li» tu s h u n c h a s i « m a ’m u riy b o s h q a ru v usuli» tu s h u n -
c h a sid a n bir m u n c h a k e n g d ir, ch u n k i tash k iliy -farm o y ish u su llari 
m e n e jm e n tn in g tu rli d arajalarig a tu rli k o la m d a v a sh ak ld a tashkiliy 
t a ’sir e tis h n i o 'rg a n is h m a sa la la rin i h a m q a m ra b oladi. T ashkiliy- 
farm oyish usu llari tash k iliy aniqlikni t a ’m inlaydi, tash k iliy tizim , m e ­
n e jm e n tn in g h a r bir bo‘g ‘ini vazifalarini belgilab beradi, b o sh q aru v
ap p a ra ti intizom i v a faoliyati sam arad o rlig in i t a ’m inlaydi, ishda tar- 
tib o ‘rn a ta d i, q a ro r v a fa rm o y ish larn i b ajarad i, k a d rlarn i tan lay d i, 
joy-joyiga qo'yadi v a h.k.
M en e jm en tn in g tashkiliy farm oyish usullari ularning ishlab chiqaruv- 
chilarga t a ’sir etish m anbalari v a yo'nalishlari b o 'yicha tu rla rg a ajrati- 
ladi. B u n g a bog'liq qolda t a ’sir etish n in g tashkiliy-farm oyish usullari 
uch guruhga bo'linadi: tashkiliy-barqarorlashtiruvchi, farmoyish va intizom.
T a ’sir e tis h n in g ta sh k iliy -b a rq a ro rlash tiris h u su lla rin in g aso siy
m aq sad i h am k o rlik d a ish la sh u c h u n ta sh k iliy a so s y a ra tish d ir, y a ’ni 
v azifa, m a jb u riy a t, ja v o b g a rlik v a v a k o la tla rn i ta q s im la s h , ta rtib
o 'rn a tis h v a h.k.
M a ’m u riy t a ’sir tash k iliy sh a k llarin in g ikki: tash k iliy reg lam en t- 
lash v a ta sh k iliy m e ’y o rlash tu ri m avjud. T ash k iliy re g la m e n tla sh
v o sitasid a d av lat b o sh q aru v ch i v a bosh q arilad ig an tiz im g a u la rn in g
m aq b u l n isb a tin i, ta sh k iliy tizim in i v a h a r bir d a ra ja d a m e n e jm e n t 
c h e g a ra la rin i an iq lash m a q sa d id a t a ’sir e tad i. T ash k iliy re g la m e n t- 
la sh g a m isol qilib la v o z im la r h aq id a'sN izo m n i k o 'rs a tis h
m um
kin. 
T a sh k iliy m e ’y o rla sh h u jja tla ri v o sita sid a xom a sh y o , m a te ria lla r 
sarfin i m e ’y o rla sh , m a h s u lo tla r ish la b c h iq a ris h g a m e h n a t sarfi, 
ish la b c h iq a rish fo n d larid an fo y d alan ish , te x n ik a v iy v a te x n o lo g ik
m e ’y o rlar (s ta n d a rtla r, m e ’y orlar, q a y ta ishlov b erish usuli, ta rtib i 
va h .k .), ishlab c h iq a rish n i ta sh k il e tis h m e ’yorlari (m aq b u l ishlan- 
m a k o 'la m i) y aratila d i.
T a ’sir e tis h n in g farm o y ish u su llari ch ek lo v ch i h u jja tla rd a k o 'z d a
tu tilm a g a n m av ju d v a z iy a td a n kelib c h iq q an h o ld a k u n d alik jadal 
b o s h q a ris h m a q s a d id a q o 'lla n ila d i. F a rm o y is h t a ’s ir in in g a s o s iy
m a q sa d i b o sh q a ru v a p p a ra tin in g aniq h a ra k a ti, b o sh q a ru v n in g b a r­
ch a b o 'lin m a va x iz m a tla ri b a rq a ro r ish lash in i t a ’m inlab berishdari
90

---

ib o r a t. T a ’s i r e t i s h n i n g f a r m o y is h u s u lla r i b u y r u q , f a r m o y is h , 
k o ‘rs a tm a va b o sh q a m e ’y o riy h u jja tla r a so sid a a m a lg a o sh irilad i.
Buyruq 
- bu r a h b a r n in g q o ‘l o s tid a g i x o d im la rd a n m a ’lu m
v a z ifa n i b a ja ris h n i y o z m a y o k i o g ‘z a k i ra v is h d a ta la b q ilish id ir. 
B u y ru q faq at chiziqli m e n e jm e n t tiz im i ra h b a ri to m o n id a n b erilad i.