Dilrabo elmuratova nodira misirova

M aqsad nima?
am aliy jihatd an ta ’riflanganda, m aqsad — taxm in 
q ilin ad ig a n , old in d an biror o b ’ektni (bu o ‘rin d a o'quvchilarni) o ‘zgartirish 
bo‘yicha rejalashtirilayotgan faoliyat natijasidir.
Pedagog qachon va qanday m aqsadlarni o ‘z oldiga q o ‘yadi? Gap dars 
haqida katayotgan ekan, darsg a tayyorlanish vaqtida uning m aqsadi uchta aniq 
m aqsadga « ta q sim lan ad i» : t a ’lim berish /o ‘qitish/, tarbiyalash va rivojlantirish.
T a ’lim 
berish, 
tarbiyalash 
va 
rivojlantirish 
birligi 
prinsipini 
М .I.M ahm udov 
tr ia d a
prin sip i, y a ’ni t a ’lim ning barcha b o sq ic h la rid a yaqqol 
se z ilib tu ra d ig a n va b ir-b iri bilan b o g 'la n g a n uchta p rin sip deb ataydi. 
C h u n o n ch i d a rsg a tayyorgarlik k o ‘rish bosqichida bu prinsip talablari shunday 
ifo d alan ad ik i, ped ag o g o ‘quv m a teria lin i tah lil q ila r ekan, o'qitish jarayonida 
ta ’lim berish, tarbiyalash va rivojlantirishning o ‘zaro bog‘liqligi va birligini 
ta ’m inlashga intiladi.
T a ’lim n in g
m aq sad i 
o ‘quvchilarda yangi tushunchalar va harakat 
u su llarin i, ilm iy b ilim la r tiz im i va boshqalarni shakllantirishni k o 'zd a tutadi. 
M aqsadni aniqlashtirish zarur. Umumiy ravishda ta ’lim maqsadining quyidagi 
turlarini tavsiya qilish mumkin.
T a ’lim
m a q s a d in i 
tu r la r i 
q u y id a g ila r d ir :
y a n g i 
tushunchani 
sh a k lla n tirish , o ‘q u v c h ila rn in g q o n u n larn i, xususiyatlar, belgilar va xossalarini 
bilib olishlarini ta ’m inlash; harakat qilishning yangi usulini o ‘rgatish; m alakalar 
(qanday) hosil qilish, harakat qilishning m a’lum usullarini mustahkamlash; 
o ‘quvchilarni nam una b o ‘yich a topshiriqlarni bajarishga yoki yangi vaziyatda 
bilimlarni q o ‘llay bilishga o ‘rgatish; dunyoqarash g ‘o yalari va m uam m olarini 
a jra tib k o ‘rsa tish h am d a tu rli darajada ularni o ‘zlashtirishda yordam berish; 
o ‘quvchilarni v o q ealarg a sinfiy (estetik) nuqtayi nazardan baho berishga 
o 'rg a tis h ; ularni m uayyan x u lo sa g a olib kelish; fanlarni o ‘zlashtirishga erishish 
va boshqalar.
T a ’lim ning aytib o ‘tilgan m aqsadlarini aniqlashtirish zarur. Buning uchun, 
eng a w a lo , o ‘quv dasturi talablarini, o ‘quvchilar bilimi va k o ‘nikmaIarining 
mazmuni ham da hajm ini, ularning o ‘qishga boMgan munosabatlarini hisobga olish 
/arur. Boshqacha qilib aytganda ta ’limning maqsadlari mazkur predmetning ob’ektiv 
imkoniyatlariga, pedagogik prosessni metodik jihatdan ta’minlashga (didaktik 
vositalar, ta ’limning texnik vositalari va boshqalar) o ‘quvchilarning olgan dastlabki 
la'lim darajasiga muvofiq kelishi zarur.
Eng asosiysi -
hozirgi zam on ishlab chiqarishning ilmiy asoslarini, uni 
m tensivlashtirishning etakchi y o ‘nalishlarini ch u q u r o ‘rg an ib ch iq ish , b u n d a 
b a ’zi k o rx o n a la rin in g spesifikasini hisobga olish zarur, shuni ham ta ’kidlash
85

---

lozim ki, ta ’lim m a q sad in i har bir d arsd a har xil q o ‘yish shart em as, bu maqs;u!(>» 
bir n ech a dars d a v o m id a erishish m um kin.