Dinshunoslikka
Yüklə 4,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Dinga berilgan ta’riflar.
Diniy nuqtayi nazarga ko‘ra, din – muayyan diniy e’tiqodlarga, ya’ni ilohga, uning tomonidan insonlarga xabar yetkazuv chilarning g‘ayrioddiy salohiyatga ega ekaniga (payg‘ambarlik), insonlar atrofi da unga ko‘rinmaydigan, ammo undan ancha yuqori darajada turuvchi mavjudotlar (farishtalar, jin lar) borligiga, inson ideal hayot kechirishi uchun azaldan bel gilangan qonuniyatlar mavjudligiga (muqaddas kitoblar), inson hayo ti muntazam nazorat ostida eka niga, qilingan barcha yaxshilik va yomonlik uchun mukofot yoki ja zo muqarrarligiga (oxirat, hisobki tob qilinish), inson qismati avvaldan belgilanishiga (taqdir) va shu ka bi qarashlarga ishonish, ularni aqida sifatida qabul qilishdan iborat. Din – tabiat, jamiyat inson va uning ongi, yashashdan maqsadi hamda taqdiri insoniyatni bevosita qurshab olgan atrofmuhitdan tash qarida bo‘lgan, uni yaratgan ayni zamonda insonlarga to‘g‘ri, haqiqiy, 1 Hillary Rodrigues, John S. Harding. Introduction to the study of religion. – USA, Routledge, 2009. – P. 18–30. Din – e’tiqod va u har bir kishining shaxsiy ishi hisobla nadi. Din – tabiat, jamiyat, inson va uning ongi, ya shashdan maqsadi ham da taqdiri insoniyatni bevosita qurshab olgan atrofmuhitdan tashqari da bo‘lgan, uni yaratgan ayni zamonda insonlarga to‘g‘ri, haqiqiy, odil ha yot yo‘lini ko‘rsatadigan ilohiy qudratga ishonch va ishonishni ifoda eta digan maslak, qarash ta’limotdir. 51 odil hayot yo‘lini ko‘rsatadigan ilohiy qudratga ishonch va isho nishni ifoda etadigan maslak, qarash ta’limotdir. U muayyan ta’limotlar, histuyg‘ular, toatibodatlar va diniy tashkilotlar ning faoliyatlari orqali namoyon bo‘ladi. U olam, hayot yarati lishini tasavvur qilishning alohida tariqasi, uni idrok etish usuli, olamda insoniyatning ilk tarixidan to bizgacha o‘tgan davrlarni ilohiy tasavvurda aks etishidir. Din komil insonni tarbiyalash da salmoqli tarbiyalovchi qudratga ega bo‘lgan ma’naviyaxlo qiy kuchdir. Din ishonmoq tuyg‘usidir. Ishonmoq tuyg‘usi insoniyatning eng teran va go‘zal ruhiyma’naviy ehtiyojlaridandir. Dunyoda dini, ishonchi bo‘lmagan xalq yo‘q. Xalq dinsiz, e’tiqodsiz biror bir narsaga ishonchsiz holda yashay olmaydi. Sotsiologik nuqtayi nazardan qaraganda din jamiyat uchun zaruriy narsa, ijtimoiy ha yotning ajralmas qismidir. U ijtimoiy munosabatlarni yuzaga kel tiruvchi va amalga oshiruvchi omil sifatida namoyon bo‘ladi. Bu esa dinni jamiyatda bajargan vazifalariga ko‘ra o‘rganish mumkin demakdir. Dinga berilgan ta’riflardan ba’zilari Devil lug‘atida Ambroz Birs tomonidan berilgan ta’rif: «Din umid va qo‘rquvning arzanda qizidirki, jaholatdan xalos bo‘lish yo‘lini o‘rgatadi». Ediy Brikel: «Din – it ustidagi kulgudir». Kliford Gertz: «Din – kishiga ruhiy quvvat, uzoq muddat li yaxshi kayfiyat va rag‘bat baxsh qiluvchi, borliqning umu miy mazmunini muayyan tushunchalar bilan ochib berib, ushbu tu shunchalarni halol va harom doirasida belgilab beruvchi ramzlar majmuasidir». 52 Villiam Jemes: «Din insonning shaxsiy va ichki hissiyoti, faoliyat va tajribasini ifoda qilib, natijada, u o‘zini ilohiy olam bilan bog‘liqli gini his qiladi. Ruhiy, jismoniy va marosimlardagi faoliyat orqali ush bu bog‘liqlikni izhor qilinishi diniy tashkilotlarni yuzaga keltiradi». Oksford ingliz tili lug‘atida dinga berilgan ta’rif: «Din – (1) muayyan e’tiqod doirasidagi faoliyat va xulq shakli, ilohiy qudratga hurmat ko‘rsatish va uning istagiga rozi bo‘lish, biror sana yoki ho latga bag‘ishlanib o‘tkaziladigan marosim va bayramlar tizimi; (2) e’tiqod va ibodatlar majmuasi; (3) taqdir qo‘lida bo‘lgan ilohiy mut laq qudrat boshqaruvini inson tomonidan qabul qilinishi hamda ban dalikni Unga itoat va ibodat qilish, hurmat ko‘rsatish orqali ifoda etish yo‘li; (4) ba’zi tamoyillar – vafodorlik, sadoqat, muhabbat va mehnatkashlikni ro‘yobga chiqarish manhaji». Paul Tillich: «Din – ulkan ta’sir doiraga ega kuchki, u birlamchi va hayot mazmunmohiyati haqidagi savollarga o‘z javobini bildir ganligi nuqtayi nazardan dunyodagi boshqa tushunchalardan ustun lik jihati mavjud». Yüklə 4,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|