Dinshunoslikka
Yüklə 4,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
N.A. Muxamedov
– TIU «Dinshunoslik va jahon dinlarini qiyosiy o‘rganish YUNESKO» kafedrasi dotsenti, t.f.n. Sh.O. Madayeva – O‘zMU «Falsafa va mantiq» kafedrasi dotsen ti, f.f.d. ISBN 9789943548954 © «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2018. 3 KIRISH Ijtimoiyma’naviy hayot, milliy va demokratik taraqqiyotning uyg‘unligi millat, mamlakatning yuksalib, dunyoga yuz tutish ja rayoni yosh avlodning ma’naviy qiyofasi, tafakkur tarzi, milliy, diniy, umuminsoniy qadriyatlarni o‘zlashtirishdagi ko‘nikma va bilimlariga chambarchas bog‘liq. Zero, dinni xolis, ilmiy tadqiq etish, uni yaxlit ijtimoiy fenomen sifatida o‘rganish uning bugun gi holati va din bilan bog‘liq masalalarni tizimli tahlil qilish va istiqbolini belgilash imkonini beradi. Dinshunoslik fanini o‘rga nishga kirishishda sohaga oid asosiy tushunchalar bilan yaqindan tanishish, uning dolzarb muammolaridan boxabar bo‘lish din ni o‘rganishda to‘g‘ri yondashuvning shakllanishiga asos bo‘ladi. «Dinshunoslikka kirish» fani bo‘lajak dinshunos mutaxas sislar uchun mo‘ljallangan maxsus kurs bo‘lib, unda din bilan bog‘liq ma’lumotlarni xolis, ilmiy tahliliy tadqiq etish ko‘nikma va malakalari shakllantiriladi. Zero, din dinshunoslik fanining o‘rganish obyekti bo‘lish bilan birga, har bir kishining e’tiqodi hamdir. E’tiqod masalasiga esa turli din vakillari orasida e’tiroz va norozilik paydo bo‘lmasligi uchun hurmat va e’tiyotkorlik bi lan yondashish talab etiladi. Fanni o‘qitishdan maqsad talabalarda din haqida xolis, to‘g‘ri dunyoqarashni shakllantirish, turli dinlarning kelib chiqishi, maz munmohiyati ta’limoti va tarixi haqida umumiy ilmiy tushun chalar berishdan iborat. Shuningdek, talabalarda din va uning turli shakllari, ta’limoti, yo‘nalishi va oqimlari haqida xolis il miy xulosalar chiqarish ko‘nikmalarini shakllantirish, vijdon erkin ligi talablariga amal qilish mezonlarini to‘g‘ri belgilash, milliy va diniy qadriyatlar uyg‘unligining o‘ziga xos jihatlarini talabalar ongiga singdirishdan iborat. Ko‘zlangan maqsadga erishish uchun talabalarga dinshunos lik fanining dinni o‘rganishdagi yondashuvlari, dinshunoslikning sohalari, fanning asoschilari, dinshunoslikning boshqa sohalar bilan o‘zaro aloqalari haqida aniq va atroflicha ma’lumot be rish 4 talab etiladi. Bo‘lajak dinshunoslar mutaxassislik fanini o‘rga nishga kirishishdan oldin dinning jamiyat va insonlar ichki dun yosida tutgan o‘rni, uni o‘rganishda nimalarga e’tiborni qaratish kerak ligini bilishlari lozim bo‘ladi. Dunyoda mavjud dinlarga xos bo‘lgan umumiy va xususiy jihatlarni tahliliy o‘rganish qo‘yilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda asosiy omil bo‘lib xiz mat qiladi. Markaziy Osiyo hududida VIII asrdan boshlab islom dini mahalliy xalqlarning asosiy e’tiqodi bo‘lib qoldi. Shu sabab li ham uning shaxs, oila, jamiyat hayotida tutgan o‘rni, o‘lka madaniyati va ma’naviyatini yuksaltirishga qo‘shgan hissasi ha qida yoshlarni xolis, ilmiy asosdagi ma’lumotlar bilan qurollan tirish ularda g‘oyaviy immunitetning mustahkam bo‘lishiga yor dam beradi. Ushbu fanni o‘qitish mobaynida milliy va diniy qadriyatlar ning tarixan mushtarakligi, ularning umuminsoniy qadriyatlar ga uyg‘unlashishi, hozirgi mustaqil O‘zbekiston sharoitidagi aha miyati yoritib beriladi. Fanni o‘qitishda O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida» gi Qonun, Jinoyat, Fuqarolik, Oila kodekslaridagi din va vijdon erkinligi haqidagi ko‘rsatmalar, qoidalar dasturulamal bo‘lib xiz mat qiladi. «Dinshunoslikka kirish» fanini o‘qitish va o‘rganishda qu yidagilarga alohida e’tiborni qaratish talab etiladi: – chuqur ilmiylik, tarixiylik, xolislik tamoyillariga amal qi lish; – talabalarning diniy ong darajasini hisobga olish, diniy histuyg‘ulariga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lish; – dinni qo‘pol ateistik ruhda tanqid qilish yoki diniy va’ z xonlik qilish, bir dinni ikkinchi dindan ustun qo‘yish qonunga zid ekanligini e’tibordan chetda qoldirmaslik; – dinshunoslikdan ma’ruza, amaliy (seminar) mashg‘ulotlar ga tayyorgarlik ko‘rish va o‘tkazish jarayonida faqat o‘quv qo‘l lanmasidagi ma’lumotlar bilan chegaralanmasdan, balki birlam 5 chi muqaddas manbalar matnlari yordamida nazariy g‘oyalarni asoslab berish; – talabalarning mazkur fan mazmunini chuqur o‘zlashti rishlariga erishish uchun ularda din haqida ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, olgan bilimlari asosida muayyan voqea va hodisa larga ongli ravishda mustaqil fikr bildira olish salohiyatini shakl lantirish; – talabalarda muayyan shaxslarning diniy doiradagi xatti hara katlari davlat qonunlari va vijdon erkinligi tamoyillariga mos yoki mos emasligini aniqlash imkoniyatini shakllantirish; – mustaqil O‘zbekistonda din, diniy tashkilotlar davlatdan ajratilgan, dinga e’tiqod qilish yoki qilmaslik har bir kishining shaxsiy ishi ekanligini talabalarga tushuntirish; – din ma’naviyat va madaniyatning tarkibiy qismlaridan bi ri ekanini, uni siyosiylashtirishga yo‘l qo‘ymaslik lozimligini uq tirish. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Kari movning o‘zbek xalqining ma’naviy merosi, dini, milliy qadri yatlari haqida bildirgan fikr, g‘oya, xulosalari, ta’rif va tavsiflari mustaqil Vatanimizda dinshunoslik fanini o‘rganishda nazariy asos bo‘lib xizmat qiladi. Dinshunoslik fan sifatida tiklanishi va uzluk siz ta’lim tizimiga kiritilishi yurtimiz fuqarolariga dinning ilmiy lik, tarixiylik, obyektivlik, shaxsiy va ijtimoiy hayot bilan bog‘liqlik tomonlarini chuqur idrok etishlari uchun yordam beradi. Dinshunoslikning asosiy fanlar qatorida o‘qitilishi O‘zbekis ton Respublikasi mustaqilligining sharofatidir. Zero, din, dindorlar va diniy tashkilotlarga nisbatan davlat tomonidan adolatli siyosat ning o‘rnatilishi vijdon erkinligi konstitutsion kafolatla nishining belgisidir. Xalqimizning boy madaniy va ma’naviy mero sini tiklash va yangi sharoitda yanada rivojlantirish, bu hududdagi ilk zamondan hozirgacha mavjud bo‘lgan dinlar tarixi, diniy tajriba tadrijiy taraqqiyotini o‘rganish talabalarda Vatan tarixini chuqur anglash, uni sevish va u bilan faxrlanish histuyg‘ularini shakl lantirishga xizmat qiladi. 6 Hozirgi fan va texnika taraqqiyoti sharoitida dinshunoslik asoslarini faqat so‘z yordamida o‘qitish yaxshi samara bermaydi. Shuning uchun dasturning mazmunidan kelib chiqib texnik vo sitalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Masalan, muayyan dinlarning kelib chiqishi tarixi, diniy yo‘nalishlar, mazhablar ha qida hikoya qiluvchi o‘quv filmlari, slaydlarni namoyish etish, xarita, sxema, fotosur’at va boshqa vositalardan foydalanish sa marali usullardandir. O‘z navbatida, mazkur o‘quv qo‘llanma ma’ruzalar matnini tayyorlashda ushbu fan doirasidagi xorijiy adabiyotlardan keng istifoda etildi. Zotan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining «20162017 o‘quv yilidan oliy ta’lim muassasalarida o‘quv jarayonini takomillashtirish va fanlarning zamonaviy o‘quv adabiyoti ta’minotini yaratish maqsadida xorijiy o‘quv adabiyotlarini tarjima qilish» bo‘yicha buyrug‘idan (№ 87 01/139, 05.03.2016y.) kelib chiqib, «Dinshunoslik» ta’lim yo‘na lishi o‘quv rejasiga kiritilgan «Dinshunoslikka kirish» fani uchun ushbu qo‘llanmani yaratishda samarali foydalanish maqsadida «Introduction to the study of religion» (Edited by Hillary Rodri gues and John S.Harding, USA, Routledge, 2009. – 177 ‘., IS BN 13 9780415—408882) nomli ingliz tilidagi adabiyot tan landi va o‘zbek tiliga to‘liq tarjima qilindi. O‘quv qo‘llanmada asosiy matn orasiga kiritilgan mazkur xo rijiy adabiyot ma’lumotlari kursivda berildi va satr ostida qaysi betdan olinganligi ko‘rsatib o‘tildi. |