Дизайн без названия

Shundan so‘ng shaxmat o‘yini Hindistondan butun dunyoga tarqala 
boshladi. Keying olti asrda ular Fors (hozirgi nomi Eron)da tarqala boshladi, u 
yerda bu o‘yin ―shatrang‖ (arablar Forsni bosib olganlaridan so‘ng uning nomi – 
shatranj deb atala boshladi) nomi bilan mashhur bo‘ldi. 
IX – X asrlarda O‘rta Osiyoda shatranj o‘z taraqqiyotining eng yuqori cho‘qqisiga 
ko‘tariladi va Abu Hofiz, Jobir, Abun Naim, Robrob, Al 
Adliy
, Ar Roziy, Mavarday, As Suliy 
singari ko‘pgina ajoyib shatranjchilar yetishib chiqadi. 


XII asrda yashagan Abulfath va XIV – XV asrlarda Temur saroyida yashagan Ali 
Shatranjiy zo‘r amaliy o‘yinchi bo‘lish bilan birga, zo‘r shatranj nazariyachisi ham bo‘lgan. 

O‘sha davrning arabcha qo‘lyozmalarida debyutlar va o‘yin ohirlarining tahlili berilgan 
bo‘lib, asosan, masalalar to‘plami yoki, aniqroq qilib aytganda, ―mansuba‖lardan iborat edi. 
Shatranj o‘yinidagi sur‘atning sustligi jangning shaxmatdagidek tez 
boshlanib ketishiga xalaqit berardi, chunki piyodalar hamma vaqt bir 
xonagina yura olar, farzin va fillar esa ―kalta‖ yurishlar qilar edi. 
Shatranj o‘yinida bo‘ladigan asosiy janglarni tezlashtirish maqsadida, 
keyinchalik bir necha vaziyatlar – ta‘biyalar o‘ylab chiqarildi va o‘yin 
shu vaziyatlardan boshlanadigan bo‘ldi. Ta‘biyalarda piyodalar va 
sipoxlarning ko‘pchiligi taxtaning o‘rtasiga yaqinroq terilgan bo‘lar 
edi. 

---

Stol tennisida hakamlar va ularning vazifalari.
Stol tennisida har bir uchrashuvni hakamlar tarkibi boshqarib boradi 
va bu tarkibga bosh hakam, stol yonidagi hakamlar va kotib kiradi
.
Bosh hakamning vazifasi
Bosh hakam o„yin jarayoni boshlanganidan to yakunlanishiga qadar uni
boshqarib boradi. U shu o„yinda ishtirok etayotgan barcha hakam va 
o„yinchilarga rahbarlik qiladi. Uning qarori hal qiluvchi kuchga ega. Bosh 
hakam qolgan hakamlar qarorini noto„g„ri deb topsa, uni bekor qilish 
huquqiga ega. Agar biror hakam vazifasini uddalay olmasa, bosh hakam 
uning vazifasini o„z zimmasiga olishi mumkin. Bosh hakam chiqargan 
qarorni muhokama qilishga yo„l qo„yilmaydi. Jamoa sardori iltimosiga ko„ra
o„z qaroriga izoh berish mumkin. Bosh hakam o„yindan oldin maydon, stol
tennisini va boshqa uskunalar holatini nazoratdan o„tkazadi. Jamoa sardori
bilan qur‟a tashlashni uyushtiradi. O„yin davomida faqat bosh hakam
quyidagilar bo„yicha qaror chiqarish huquqiga ega; tennis to„pini kirituvchi
jamoa a‟zolarining joylashishi bo„yicha xatosi bo„lsa, jamoalarni
ogohlantirishi, jazolashi mumkin. Tennis to„pini kirituvchining xatosi, to„r va 
stol ustida ro„y beradigan xatolarni nazorat qilayotgan stol yonidagi hakam
noto„g„ri qaror chiqarganda uning qarorini bekor qilish huquqiga egadir.
.